Перайсці да зместу

Лібрацыя

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
На гэтай анімацыі намалявана мноства змадэляваных відаў Месяца на працягу аднаго месяца, як калі б яны былі зняты ў адзін і той жа час кожны дзень.

Лібрацыя (ад лац.: lībrātiō — «разгойдванне») — павольнае ваганне (сапраўднае або ўяўнае) спадарожніка, якое назіраецца з паверхні цела, вакол якога ён круціцца. Без дадатковых удакладненняў слова «лібрацыя» звычайна азначае ўяўнае вагальны рух Месяца пры назіранні з Зямлі.

Хоць перыяд абароту Месяца вакол Зямлі роўны перыяду яе абароту вакол сваёй восі, лібрацыя дазваляе назіральніку з Зямлі бачыць у розныя моманты часу месяцавы дыск у некалькіх палажэннях, якія адрозніваюцца. Такім чынам, усяго з Зямлі можа назірацца 59% месячнай паверхні [1].

Існуюць чатыры тыпы лібрацыі: па даўгаце, па шыраце, сутачная лібрацыя і фізічная лібрацыя.

Лібрацыя па даўгаце

[правіць | правіць зыходнік]

Лібрацыя па даўгаце мае амплітуду каля 7° 54'[2], яна звязана з тым, што арбіта Месяца вакол Зямлі не з'яўляецца кругавой. Па гэтай прычыне скорасць руху Месяца па арбіце непастаянная, тады як яе кручэнне вакол сваёй восі адбываецца з амаль пастаяннай скорасцю. У выніку бачнае зямным назіральнікам кручэнне Месяца нераўнамернае, і назіральнік можа па чарзе трохі «зазіраць» у адвернутае ад Зямлі паўшар'е па чарзе з усходняга і з заходняга края. Перыяд лібрацыі па даўгаце — анамалістычны месяц.

Лібрацыя па шыраце

[правіць | правіць зыходнік]

Лібрацыя па шыраце мае амплітуду каля 6° 50'[2], яна адбываецца з прычыны нахілу восі кручэння Месяца да плоскасці яе арбіты вакол Зямлі. Пры руху Месяца вакол Зямлі мы назіраем то паўднёвы, то паўночны полюс Месяца. Перыяд лібрацыі па шыраце — драканічны месяц.

Сутачная лібрацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Параўнальна малыя штодзённыя ваганні амплітудай каля 57'[2], яны звязаны з невялікай аддаленасцю Месяца ад Зямлі і з паралаксам, які ўзнікае пры кручэнні Зямлі. У выніку руху назіральніка разам з паверхняй Зямлі пры яе сутачным кручэнні для назірання становяцца даступнымі спачатку заходнія вобласці Месяца, затым усходнія. Перыяд сутачнай лібрацыі складае адны суткі.

Фізічная лібрацыя

[правіць | правіць зыходнік]

Фізічная лібрацыя — невялікае (амплітудай каля 2') «калыханне» Месяца, якое выклікаецца прыліўнымі сіламі з боку Зямлі і праяўляецца ў невялікім змяненні перыяду кручэння Месяца вакол сваёй восі[2]. Фізічная лібрацыя адбываецца па складанаму закону.

  1. Артыкул пра Месяц на партале «Астронет»
  2. а б в г Астронет > Либрация(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 сакавіка 2012. Праверана 5 ліпеня 2013.