Kontent qismiga oʻtish

Yevkleya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Yevkleya (qadimgi yunoncha: Εὔκλεια, lotincha: Eucleia[1]) — qadimgi yunon mifologiyasida shon-shuhrat va yaxshi obroʻ timsoli[2][1]. U va uning opa-singillari Yefimiya, Filofrosina va Yevteniya kichik xaritlardir[3][1]. Plutarxning soʻzlariga koʻra, Yevkleya donolik maʼbudasi Afina[4] uchun epitet sifatida ishlatilgan.

Orfik fragmentga koʻra, Yevkleya olov xudosi Gefestning qizi va Aglaya[5][6][1] xaritlaridan biri hisoblanadi. Plutarx, shuningdek, Yevkleya baʼzan alohida maʼbuda va Gerkules hamda Mirtoning qizi hisoblanganligini va u bokiraligicha vafot etganida, u maʼbuda sifatida hurmat qilina boshlaganini aytdi[4][1].

Yunon vazalarida, ayniqsa V-asr Afinadan vazalarida Yevkleya koʻpincha goʻzallik maʼbudasi Afroditaning kanizlari orasida tasvirlangan, u yerda u pok maʼbuda sifatida yaxshi obroʻga ega yoki stereotipik tarzda ayollik vazifalarini bajaradi[7][2][1]. Baʼzan uni ov maʼbudasi Artemida bilan solishtirishdi[1]. Shuningdek, qadimgi yunon shoiri Vakxilid uni „marjonsevar“ deb atagan[8].

Yevkleyaga Lokrid va Beotiyada[9] sigʻinishgan. Plutarxning taʼkidlashicha, ushbu viloyatlarning barcha shaharlarida uning suratlari boʻlib, u yerda kelinlar va kuyovlar qurbonlik qilishgan[10]. Qadimgi yunon haykaltaroshi Skopas unga Fivada haykal yasagan[10]. Afinada Artemida-Yevkleya ibodatxonasi yunon yozuvchisi Plutarx va geograf Pavsaniy tomonidan tilga olingan Marafon jangida qatnashganlar sharafiga bagʻishlangan edi[11][4]. Ehtimol, Yevkleyaga Evnomiya bilan birga sigʻinishgan, chunki ularga bir xil ruhoniy xizmat qilgan[12].

Paros va Epirda strateglar Afrodita, Zevs, Germes va Artemida[13] bilan birga Yevkleyaga bagʻishlovlar taklif qilishdi.

Yevkleyaga bagʻishlangan ibodatxona Qadimgi Makedoniyaning qadimgi poytaxti Egi shahrida joylashgan[1]. Ibodatxona IV-asrga oid Dor ibodatxonasi, ellinistik davrga oid kichik ibodatxona va ikkita stoadan iborat edi[10]. Eng kamida ikkita haykal asosi Aleksandr Makedonskiyning buvisi Evridika I ga nazr sovgʻasi sifatida berilgan. Taxminlarga koʻra, bu qurbonliklar Filipp II ning miloddan avvalgi 338 yilda Xeroniyadagi gʻalabasi xotirasiga qilingan[10]. Muqaddas joyda Yevkleya[10] haykali boʻlgan boʻlishi mumkin. Ibodatxona yaqinida oltin eman barglaridan gulchambarlar bilan qoplangan taniqli odamlarning kamida uchta qabri topilgan[14].

Vakxilidning 13-fragmentida shunday deyilgan:

„Agar ularning tanalari halok boʻlgan boʻlsa … ulugʻvorligi hali ham tirik; chunki Areta butun odamlar orasida porlab turadi, xiralashmaydi, tunning shamolsiz pardasi ortiga yashirinmaydi: abadiy shon-shuhrat bilan doimo gullab-yashnab, quruqlik va dengizni supurib yuradi, bu esa koʻpchilikni ortidan ergashtiradi. Mana, endi u Eginani, ulugʻvor Ayakos orolini hurmat qiladi va Yevkleyaning sevimli marjoni bilan shaharni boshqaradi …“[1][8].

Plutarxning „Life of Aristides“ kitobida shunday deyilgan:

„Unga (tarixiy urush qahramoniga) qoyil qolgan plataliklar uni Artemida-Yevkleya ibodatxonasiga dafn etishdi va qabriga quyidagi toʻrt metrli sheʼrni yozdilar:…“[1][4].

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 „EUCLEIA (Eukleia) - Greek Goddess or Spirit of Good Repute & Glory“. www.theoi.com. Qaraldi: 2021-yil 22-aprel.
  2. 2,0 2,1 Smith, Amy C. (2005). „The politics of weddings at Athens: an iconographic assessment“. Leeds international classical Studies. 4.1-jild. 1–32-bet.
  3. Atsma, Aaron J. „EUKLEIA“. Theoi Project (2017).
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Плутарх, Aristides, %3Achapter%3D20%3Asection%3D6 20.5-6
  5. Theoi Project — Eukleia
  6. Hieros logos. Teogonía de las Rapsodias, fragmento 272. Editorial Akal, Madrid, 2003.
  7. Mylonopoulos, Joannis (2013). „Amy C. Smith, Polis and Personnification in Classical Athenian Art“. Chronique des activités scientifiques Revue des livres. 26-jild. 391–396-bet.
  8. 8,0 8,1 Вакхилид, Fragment 13
  9. Borza, p. 192
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Palagia, Olga (2016). „Visualising the gods in Macedonia: from Philip II to Perseus“. Pharos. 22-jild. 73–98-bet.
  11. Pausanias, Description of Greece, %3Abook%3D1%3Achapter%3D14%3Asection%3D5 1.14.5
  12. Stafford, E. J. (1994). Greek cults of deified abstractions (Doctoral dissertation, University of London).
  13. Budin, Stephanie Lynn „Aphrodite Enoplion“, . Brill's Companion to Aphrodite. Leiden, Netherlands: Brill, 2010 — 85-bet. ISBN 978-90-04-18003-1. 
  14. Kyriakou, Athanasia (2014). „Exceptional burials at the sanctuary of Eukleia at Aegae (Vergina): the gold oak wreath“. Annual of the British School at Athens. 109-jild. 251–285-bet.