Gitar
| Gitar | |
|---|---|
 Naylon telli bir klasik gitar | |
| Türü | Telli çalgı |
| Hornbostel-Sachs sınıfı | 321.322 |
| Geliştirilmesi | 13. yüzyıl |
| Çalma aralığı |  (standart akortlu gitar) |
| İlişkili çalgılar | Yaylı ve koparılmış telli çalgılar |
Gitar, bazı istisnalar dışında genellikle perdeli ve tipik olarak altı veya on iki teli olan telli bir müzik aletidir. Genellikle çalan kişinin vücuduna düz bir şekilde tutulur ve baskın el ile telleri tıngırdatarak veya kopararak çalınırken, aynı anda diğer elin parmaklarıyla seçilen telleri perdelere bastırarak çalınır. Tellere vurmak için bir gitar penası da kullanılabilir. Gitarın sesi ya akustik olarak, gitar üzerindeki rezonanslı bir oyuk oda aracılığıyla ya da elektronik bir pikap ve bir amplifikatör ile güçlendirilerek yansıtılır.
Gitar bir kordofon olarak sınıflandırılır, yani ses iki sabit nokta arasına gerilmiş titreşen bir tel tarafından üretilir. Tarihsel olarak gitar, telleri katgütten yapılmak üzere ahşaptan yapılmaktaydı. Çelik gitar telleri on dokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanılmaya başlandı, ancak naylon ve çelik teller ancak İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yaygınlaştı.[1] Gitarın ataları arasında gittern, vihuela, dört kurslu Rönesans gitarı ve beş kurslu barok gitar yer alır ve bunların hepsi modern altı telli enstrümanın gelişimine katkıda bulundular.
Üç ana modern gitar türü vardır: klasik gitar (İspanyol gitarı); çelik telli akustik gitar veya elektro gitar; ve Hawaii gitarı. Geleneksel akustik gitarlar arasında tipik olarak büyük bir ses deliğine sahip olan düz üst gitar veya bazen "caz gitarı" olarak adlandırılan arşitop gitar bulunur. Akustik gitarın tonu, tellerin titreşimiyle üretilir ve gitarın rezonans odası görevi gören içi boş gövdesi tarafından güçlendirilir. Klasik İspanyol gitarı genellikle solo bir enstrüman olarak, tıngırdatmak yerine her bir telin çalanın parmakları tarafından ayrı ayrı koparıldığı kapsamlı bir parmak stili tekniği kullanılarak çalınır. "Finger-picking" terimi aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nde folk, blues, bluegrass ve country gitar çalma geleneğine de atıfta bulunabilir.
İlk patenti 1937'de alınan elektro gitarlar, enstrümanın duyulabilecek kadar yüksek ses çıkarmasını sağlayan bir pikap ve amplifikatör kullanırken, aynı zamanda rezonans odasına ihtiyaç duyan masif bir ahşap blokla gitar üretilmesini de mümkün kıldı.[2][3] Reverb ve distorsiyon (veya "overdrive") dahil olmak üzere çok çeşitli elektronik efekt üniteleri mümkün hale geldi. Katı gövdeli gitarlar, 1960'lar ve 1970'lerde gitar piyasasına hâkim olmaya başladı; istenmeyen akustik geri beslemeye daha az eğilimlidirler. Akustik gitarlarda olduğu gibi, hollowbody gitarlar, archtop gitarlar (caz gitar, blues ve rockabilly'de kullanılır) ve rock müzikte yaygın olarak kullanılan katı gövdeli gitarlar da dahil olmak üzere bir dizi elektro gitar türü vardır.
Bir gitar amfisi aracılığıyla çalınan elektro gitarın yüksek, güçlendirilmiş sesi ve sonik gücü, hem bir eşlik enstrümanı olarak (riffler ve akorlar çalarak) hem de gitar soloları çalarak blues ve rock müziğin gelişiminde ve özellikle heavy metal müzik ve punk rock olmak üzere birçok rock alt türünde önemli bir rol oynadı. Elektro gitarın popüler kültür üzerinde büyük bir etkisi bulunmaktadır. Gitar, dünya çapında çok çeşitli müzik türlerinde kullanılmaktadır. Blues, bluegrass, country, flamenko, folk, caz, jota, ska, mariachi, metal, punk, funk, reggae, rock, grunge, soul, akustik müzik, disko, new wave, new age, yetişkinlere yönelik çağdaş müzik ve pop gibi türlerde birincil enstrüman olarak kabul edilir ve zaman zaman hip-hop, dubstep veya trap müzikte bir örnek olarak kullanılır.
Gitar türleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Klasik gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Klasik gitar, tüm gitar türlerinin atası olarak tanımlanabilir. Gitarın gövdesinin ortasında ses deliği denilen yuvarlak bir boşluk bulunur. Gitarın telleri titreştiğinde gövdenin içinde bulunan hava titreşir ve tek çıkış noktası olan bu yuvarlak boşluktan dışarı ses olarak geri çıkar. Klasik gitarda; kalın 3 tel, ipek üzerine sarılmış çelik, ince 3 tel ise naylondur. Genellikle parmak ile çalınır. Klasik gitarda sağ elin görevi daha fazladır. Sağ eli kullanarak gitarda çok farklı ritim ve harmonikler oluşturulabilir. Genelde klasik ve flamenko tarzı müziklerde kullanılır.
Akustik gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Görünüş itibarıyla klasik gitarı andıran akustik gitarın gövdesi, klasik gitardan biraz daha şişman ve basıktır. Daha dar bir sapa ve çelikten yapılmış tellere sahip olması, akustik gitarın klasik gitarla arasındaki en büyük farktır. Tellerin çelikten olması, akustik gitarın klasik gitardan daha basınçlı gergin bir sapa sahip olmasını ve sesinin klasik gitardan daha sert ve temiz çıkmasını sağlar. Genellikle akustik gitarların en kalın 4 teli sarımlı çelik, diğer 2 teli ise sarımsız çeliktir. Akustik gitarlar genellikle penayla çalınır. Rock, blues ve caz müzik türlerinde çok kullanılan bir gitar türüdür. Akustik-elektro gitar, çelik telli akustik gitar, dretnot gitar türleri bulunmaktadır.
Elektro gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektrogitar çok basit bir tanımla tellerin titreşimini gövdesinde bulunan manyetikler sayesinde elektrik akımına çeviren ve bir amfi yardımıyla akımı yüksek seviyede sese dönüştürebilen gitar türüdür. Diğer gitarlarla elektrogitarın kısımları aynıdır. Ek olarak elektrogitar için birkaç bölüm daha eklenebilir. Bunlar: Tremolo kolu, manyetikler, ses ve ton ayarı, switch...
Bas gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Çalışma prensibi elektrogitara benzer. Fakat sesi normal gitarlardan 1 oktav kalındır. Portede basgitar için Fa anahtarı kullanılır. Değişik çeşitlerde basgitarlar da bulunmaktadır: Genelde 4 telli, 12 telli, 6 telli, 7 telli, 5 telli, perdesiz, kafasız.
Perdesiz gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Ara sesleri verebilmek için yapılmıştır. Normal gitara çok benzese de oldukça farklı bir ses rengine sahiptir. Perdesiz gitarı 1976 yılında Erkan Oğur, Türk müziği seslerine olan ihtiyacı için üretmiştir. Daha sonraları perdesiz elektrik gitar, 8 telli perdesiz gitar, çift saplı elektrik ve klasik perdesiz/perdeli gibi farklı modelleri üretilmiştir.
Lap steel gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Hawaii yöresine ait bir gitardır. Gitar 6, 7 ve 9 telli olarak kullanılmaktadır. Gitar, çalınırken genellikle kucaktadır. Diğer gitarlardan farklı olarak, fretlere basılarak değil, gitaristin sol eline taktığı bir metal yardımıyla tellere dokunularak çalınır.
7 telli gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
7 telli gitar; klasik gitarda bulunan 6 ana telin (yukarıdan aşağı; mi, la, re, sol, si, mi) haricinde bir kalın veya ince tel daha eklenmesiyle oluşan bir gitar çeşididir.
12 telli gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
12 telli gitarlarda genellikle çelik teller kullanılır. Folk, blues ve rock and roll tarzlarında kullanılır.
Weissenborn gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Weissenborn ya da diğer deyişle H. Weissenborn bir tür lap slide gitardır ve Los Angeles'ta 1920'ler ve 1930'larda Hermann Weissenborn tarafından üretilmiştir. 5000'den daha az sayıda orijinal enstrüman üretilmiştir ve kaç tanesinin hâlen sağlam kaldığı bilinmemektedir. Marka şu anda reprodüksiyon ürünleri için kullanılmaktadır.
Caz gitar[değiştir | kaynağı değiştir]
Göbekli, boş veya yarı dolu gövdeli ve genellikle caz müzikte kullanılan geniş gövdeli gitar türü.
Gitarın kısımları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Headstock
- Eşik
- Gitar kulakları
- Perdeler
- Truss rod
- Perde işaretleri
- Sap
- Topuk (Akustik) – Neckjoint (Elektro)
- Gövde
- Manyetikler
- Elektronikler
- Köprü
- Pickguard
- Arka kısım
- Sound board
- Body sides (ribs)
- Ses deliği
- Teller
- Saddle
- Klavye
Sap[değiştir | kaynağı değiştir]
Gitarın klavyesinin de bulunduğu kısımdır. Bu klavyede perdeler bulunur. Klasik gitardan hem kalınlık hem de genişlik açısından daha ince olan elektrogitar klavyesi ise genelde 18 ila 24 arasında perde sayısına sahiptir. Genellikle sapın içinden truss rod adı verilen bir metal ayar çubuğu geçer. Zamanla eğilebilen bu sap, bir vida yardımı ile eski hâline geri getirilebilir. Akort burguları en uçta bulunur ve genellikle metal bir aksama sahiptir.
Köprü[değiştir | kaynağı değiştir]
Gitarda telleri gövdeye bağlayan kısımdır. Zamanla değişim geçirmiş olmakla beraber, değişik çeşitleri de mevcuttur. Köprü, sabit ya da oynar olabilir. Oynar köprülü gitarlarda köprü bir kol (tremolo kolu) yardımı ile ileri-geri hareket ettirilebilir. Bu ileri veya geri harekette köprüye bağlı olan teller gerilir ya da gevşer. Tellerin gerilip gevşemesi telden çıkan sesi etkileyeceğinden gitardan farklı notalar elde edilebilir. Köprüler genelde metalden yapılır. Köprünün baz ayarlarına dikkat edilmelidir, tellerden birinin kopması hâlinde elektrogitar geri dönüşü olmayan hasar görebilir.
Eşik[değiştir | kaynağı değiştir]
Gitarın sapında, telleri akort burgularına gitmeden önce sonlandıran kısımdır. Genelde ucuz gitarlarda plastikten oluşur. Ayrıca kemikten veya farklı malzemelerden yapılanlar da mevcuttur.
Manyetik[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektrogitarda veya manyetik takılmış klasik ya da akustik gitarda teldeki titreşimlerin algılandığı kısımdır. Manyetik alanda telin titreşiminin içerideki bir sargıda akım oluşturması prensibi ile çalışır. Çift hâlinde (Humbucker) ya da tek (Single) olabilir. Bazı manyetikler amplifikatöre çıkış sağlamadan sinyali yükseltebilirler.
Pasif Manyetikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Ses titreşimlerinin, elektrik sinyaline herhangi bir elektronik değişime uğratmadan dönüşmesini sağlayan manyetik türüdür. En sık kullanılan manyetik türü olup, sesin tınısı (frekans cevabı) sadece manyetiğin bazı fiziksel özelliklerine (yüksekliğine, mıknatısına, sargısına) bağlıdır.
Aktif Manyetiker[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu manyetikler ses titreşimlerini bazı elektronik devreler ile bozulmaya uğratan manyetiklerdir. Sinyali, içerisindeki güç kaynağını (genelde bu bir pildir) kullanarak pre-amp ile güçlendiren, aktif filtrelerle ve gömülü equalizer'lar ile sinyalin özgününden farklı olarak enstrümandan çıkmasını sağlayan manyetiklerdir.
Çalışma prensibine göre 3 tip manyetik vardır:
- Manyetik
- Piezoelektrik
- Çoklu-Bölünmüş Manyetikler (Polifonik)
Kafa (Headstock)[değiştir | kaynağı değiştir]
Kafa kısmı (headstock) gitar sapının en ucundadır. Tellerin bitiminde akort burgularını içeren kısımdır. Kafa bölümü gitar için çok önemli bir işleve sahiptir. Gitara stabilite sağlar. Gitarın üst kısmındaki güçlü gerilime rağmen sağlam bir temel oluşturur. Farklı amaçlara hizmet eden 3 çeşit gitar kafası vardır.[4]
Tremolo kolu[değiştir | kaynağı değiştir]
Tremolo kolu, gitarın eşik bölümünün bitiminde bulunur. Bu kolu öne veya arkaya gevşeterek tellerden farklı ses çıkartılması sağlanır. Klavye yönüne doğru gevşetilerek kalın, eşik yönüne gevşetilerek daha ince seslerle efekt elde edilebilir.
Akort[değiştir | kaynağı değiştir]
6 telli bir gitarın standart akort dizisi:
İnceden kalına doğru E(ince mi) B(Si) G(Sol) D(Re) A(La) ve E(Kalın Mi) dir. Gitarda standart akort dizisi dışında kullanılan bütün düzenlere drop-tone denir.
Aşağıda, gitarda standart akort dizisi için üstteki sayılar perde numarası olmak üzere notaları verilmiştir.
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| E | F | F♯ | G | A♭ | A | B♭ | B | C | C♯ | D | E♭ | E |
| B | C | C♯ | D | E♭ | E | F | F♯ | G | A♭ | A | B♭ | B |
| G | A♭ | A | B♭ | B | C | C♯ | D | E♭ | E | F | F♯ | G |
| D | E♭ | E | F | F♯ | G | A♭ | A | B♭ | B | C | C♯ | D |
| A | B♭ | B | C | C♯ | D | E♭ | E | F | F♯ | G | A♭ | A |
| E | F | F♯ | G | A♭ | A | B♭ | B | C | C♯ | D | E♭ | E |
| Tel numarası | Bilimsel nota düzeyi | Helmholtz gösterimi | Frekans |
|---|---|---|---|
| 1. tel | E4 | e' | 329,63 Hz |
| 2. tel | B3 | b | 246,94 Hz |
| 3. tel | G3 | g | 196,00 Hz |
| 4. tel | D3 | d | 146,83 Hz |
| 5. tel | A2 | A | 110 Hz |
| 6. tel | E2 | E | 82,41 Hz |
Daha düşük ayarlar (kalınlaştırma)[değiştir | kaynağı değiştir]
Tellerin EADGBE akort dizisinden aynı derecede gevşetilmesiyle oluşan akort dizileri:
- D♯/E♭ tuning : D♯-G♯-C♯-F♯-A♯-D♯ / E♭-A♭-D♭-G♭-B♭-E♭
Bütün teller standart diziden yarım perde gevşetilir. Kullanan müzisyenler: Guns N' Roses, Van Halen, Jimi Hendrix, Stevie Ray Vaughan, Yngwie Malmsteen ve Alice in Chains
- D tuning : D-G-C-F-A-D
Bütün teller bir tam perde gevşetilir. Kullanan müzisyenler: Pantera, Death, Dream Theater ve Kreator. Nirvana'nın "Come As You Are" şarkısında duyulabilir.
- C♯/D♭ tuning - C♯-F♯-B-E-G♯-C♯ / D♭-G♭-B-E-A♭-D♭
Teller 1 ve yarım adım gevşetilir. Kullanan müzisyenler: Behemoth
- C tuning - C-F-B♭-E♭-G-C / C-F-A♯-D♯-G-C
Teller 2 adım gevşetilir. Kullanan müzisyenler: Queens of the Stone Age, Dethklok, In Flames, Kyuss
- B tuning - B-E-A-D-G♭-B / B-E-A-D-F♯-B / B-F#-B-E-G#-C#
Teller 2 adım ve 1 yarım adım gevşetilir. Kullanan müzisyenler: Entombed, Dismember, Five Finger Death Punch, Amon Amarth, Slipknot
- A♯/B♭ tuning - A♯-D♯-G♯-C♯-E♯-A♯ / B♭-E♭-A♭-D♭-F-B♭
Teller 3 adım gevşetilir. Kullanan müzisyenler: Dream Theater, Breaking Benjamin
- A tuning - A-D-G-C-E-A
Teller 3 adım ve 1 yarım adım gevşetilir.
- G♯/A♭ tuning - G♯-C♯-F♯-B♯-D♯-G♯ / A♭-D♭-G♭-B-E♭-A♭
Teller 4 adım gevşetilir.
- G tuning - G-C-F-A♯-D-G / G-C-F-B♭-D-G
Teller 4 adım ve 1 yarım adım gevşetilir.
- F♯/G♭ tuning - F♯-B-E-A-C♯-F♯ / G♭-B-E-A-D♭-G♭
Teller 5 adım gevşetilir.
- F tuning - F-A♯-D♯-G♯-C-F / F-B♭-E♭-A♭-C-F
Teller 5 adım ve 1 yarım adım gevşetilir.
- Oktav Tuning - E-A-D-G-B-E
Teller 6 adım (bir oktav) gevşetilir. Bir basgitar ile aynı oktavdır.
- Through The Looking Glass - E-B-G-D-A-E
Kullanan müzisyenler: Kei Nakano
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikisözlük'te tanımlar |
|
Commons'ta dosyalar |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Somogyi, Ervin (7 Ocak 2011). "Tracking The Steel-String Guitar's Evolution, Pt. 1". premierguitar.com. Premier Guitar Magazine. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021.
- ^ "First-ever electric guitar patent awarded to the Electro String Corporation". history.com. A&E Television Networks. Erişim tarihi: 20 Eylül 2017.
- ^ "The Earliest Days of the Electric Guitar". rickenbacker.com. Rickenbacker International. Erişim tarihi: 7 Eylül 2017.
- ^ "Gitarın bölümleri". guitarskillsplanet.com. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
