Isaac Newton sayfasının kaynağını görüntüle

{{Diğer anlamı|Newton}}
{{Bilim insanı bilgi kutusu
| honorific_prefix = [[Sir]]
| isim = Isaac Newton
| resim_adı = Portrait of Sir Isaac Newton, 1689 (brightened).jpg
| resim_boyutu = 230px
| resim_başlığı = Isaac Newton portresi, 1689
| doğum_adı = 
| doğum_tarihi = 4 Ocak 1643
| doğum_yeri = [[:en:|Woolsthorpe]], [[Lincolnshire]], [[İngiltere Krallığı]]
| ölüm_tarihi = 31 Mart 1727 (84 yaşında)
| ölüm_yeri = [[Kensington]], [[Londra]], [[Büyük Britanya Krallığı]]
| ölüm_sebebi = 
| vatandaşlığı = {{bayraksimge|Britanya İmparatorluğu}} [[Britanya İmparatorluğu]]
| milliyeti = [[İngilizler|İngiliz]]
| dini = 
| dalı = [[Fizik]], [[matematik]], [[din]], [[astronomi]], [[teoloji]], [[felsefe]], [[simya]]
| çalıştığı_yerler = [[Cambridge Üniversitesi]]<br />[[Royal Society]]<br />Kraliyet Darphanesi
| alma_mater = [[Trinity College, Cambridge]], [[İngiltere]]
| doktora_hocası = 
| doktora_öğrencileri = 
| etkilendikleri = [[Aristoteles]], [[Bîrûnî]], [[İbn Meymun]], [[Galileo Galilei]], [[Johannes Kepler]]
| etkiledikleri = [[Voltaire]], [[Edmond Halley]], [[James Clerk Maxwell]], [[David Hume]], [[Immanuel Kant]], [[Albert Einstein]], [[Isaac Asimov]]
| önemli_başarıları = [[Kütleçekim]]
| ödüller = 
| imza = Isaac Newton signature ws.svg
| ek_bilgi = [[Amerikalılar|Amerikalı]] [[astrofizikçi]] ve yazar [[Michael H. Hart]]'ın 1978'de yayımladığı "[[Dünyaya Yön Veren En Etkin 100|Dünya Tarihine Yön Veren En Etkili 100]] ''(The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History)''" adlı kitabında Isaac Newton, [[İslam]] peygamberi [[Muhammed]]'den sonra 2. sırada yer alarak diğer bilim insanlarının en üstünde yer almıştır.
| yattığı_yer = [[Westminster Abbey]], [[İngiltere]]
| tanınma_nedeni = [[Newton'un evrensel kütleçekim yasası|Evrensel kütleçekim yasası]]<br>[[Newton'un hareket yasaları|Üç hareket yasası]]
}}
'''Isaac Newton''' (d. 4 Ocak 1643, [[Woolsthorpe by Belvoir|Woolsthorpe]] – ö. 31 Mart 1727, [[Kensington]]), [[İngilizler|İngiliz]] [[fizik]]çi, [[matematik]]çi, [[astronom]], [[:wikt:mucit|mucit]], [[simya]]cı, [[İlahiyat|teolog]] ve [[filozof]]tur.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.bilimma.com/isaac-newton/|başlık=Isaac Newton|erişimtarihi=15 Haziran 2022|arşivtarihi=29 Eylül 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210929060235/https://www.bilimma.com/isaac-newton/|tarih=21 Mart 2019|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|çalışma=|yayıncı=Bilimma Bilim|ad=Elçin|soyadı=Ekşi}}</ref><ref name="evrimagaci.org">{{Web kaynağı|url=https://evrimagaci.org/isaac-newton-kimdir-ne-yapmistir-kendi-agzindan-yasam-oykusu-8114|başlık=Isaac Newton Kimdir? Ne Yapmıştır? Kendi Ağzından Yaşam Öyküsü...|erişimtarihi=15 Haziran 2022|arşivtarihi=9 Haziran 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220609165041/https://evrimagaci.org/isaac-newton-kimdir-ne-yapmistir-kendi-agzindan-yasam-oykusu-8114|ölüurl=hayır|dil=Türkçe|çalışma=|yayıncı=Evrim Ağacı|ad=Michael H.|soyadı=Hart|YazarListesi-Bağ=|editör-ad=Çağrı Mert|editör-soyadı=Bakırcı}}</ref> 1687 yılında yayımladığı ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]'' ''(Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri)'' kitabıyla [[Klasik mekanik|klasik fizik mekaniğinin]] [[Klasik mekanik tarihi|temelini]] oluşturmuş ve bu eser, dünya tarihinin en önemli [[bilim]]sel [[Bilim kitabı|kitaplarından]] biri olmuştur.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.britannica.com/topic/The-Mathematical-Principles-of-Natural-Philosophy|başlık=The Mathematical Principles of Natural Philosophy|erişimtarihi=13 Ekim 2023|dil=İngilizce|çalışma=|yayıncı=Encyclopædia Britannica|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230922173944/https://www.britannica.com/topic/The-Mathematical-Principles-of-Natural-Philosophy|arşivtarihi=22 Eylül 2023|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=Tm0FAAAAQAAJ&q=Newton+mathematical+principles+Motte&redir_esc=y#v=snippet&q=Newton%20mathematical%20principles%20Motte&f=false|başlık=The Mathematical Principles of Natural Philosophy|erişimtarihi=13 Ekim 2023|tarih=1729|dil=İngilizce|yayıncı=B. Motte|ad=Isaac|soyadı=Newton}}</ref> Bu eserle birlikte kendi adıyla anılan [[Newton'un evrensel kütleçekim yasası|evrensel kütleçekim yasası]] ve [[Newton'un hareket yasaları|üç hareket yasasını]] ortaya koymuş ve kendisinin yaratmış olduğu bu etki, [[bilim tarihi]]ndeki kilometre taşlarından biri olmuştur.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=XMsrOzYs574C&newbks=0&printsec=frontcover&dq=michael+hart+100+ki%C5%9Fi&q=michael+hart+100+ki%C5%9Fi&hl=tr|başlık=The 100: A Ranking Of The Most Influential Persons In History|erişimtarihi=13 Ekim 2023|tarih=2000|dil=İngilizce|sayfa=13|yayıncı=Kensington|ad=Michael H.|soyadı=Hart|isbn=978-0-8065-1350-8}}</ref> Newton'ın evrensel [[kütleçekim]]i ve [[Hareket (fizik)|hareket]]in üç kanunu, sonraki üç yüzyıl boyunca [[Bilim tarihi|bilim dünyasına]] egemen olmuştur.

Newton, dünyadaki nesnelerin hareketleri ile gökyüzündeki nesnelerin hareketlerinin aynı doğal yasalar ile yönetildiklerini kendi kütleçekim kanunu ve [[Almanlar|Alman]] gök bilimci [[Johannes Kepler]]’in [[gezegen]] hareketleri kanunu arasındaki tutarlılıklar ile göstermiştir. Newton aynı zamanda ilk yansıtmalı [[teleskop|teleskobu]] geliştirmiş, beyaz ışığın bir [[prizma (optik)|prizma]]ya tutulduğunda farklı renklerden bir [[tayf]] yapması gözlemi sonucu bir renk kuramı da oluşturmuştur.

Isaac Newton, günümüz bilim insanları tarafından bilim tarihinin en etkili insanlarından biri olarak kabul edilmektedir. 1999 yılının sonlarında, 100 ileri gelen fizikçiyle gerçekleştirilen [[Binyıl|milenyum]] oylamasında Isaac Newton, tüm zamanların en iyi fizikçileri arasında [[Albert Einstein]]'dan sonra 2. sırayı almıştır.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/541840.stm|başlık=Einstein the greatest!|erişimtarihi=25 Ocak 2015|arşivtarihi=11 Ocak 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090111155707/http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/541840.stm|tarih=29 Kasım 1999|ölüurl=hayır|eser=|yayıncı=BBC News}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=M_O1EAAAQBAJ&newbks=0&hl=tr|başlık=The Scientists: An Epic of Discovery|erişimtarihi=13 Ekim 2023|tarih=25 Nisan 2023|dil=İngilizce|yayıncı=Thames & Hudson|ad=Andrew|soyadı=Robinson|isbn=978-0-500-77813-5}}</ref> [[Amerikalılar|Amerikalı]] [[astrofizikçi]] ve yazar [[Michael H. Hart]]'ın 1978 yılında yayımladığı ''[[Dünyaya Yön Veren En Etkin 100|Dünyaya Yön Veren En Etkin 100 Kişi]]'' adlı kitabında ise Newton, 2. sırada yer alarak Albert Einstein dahil tüm bilim insanlarının üstünde tutulmuştur. Ünlü bilimkurgu yazarı [[Isaac Asimov]] da, Newton<nowiki>'dan ''tarihin en büyük bilim insanı''</nowiki> olarak bahsetmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=__yTofXY-Kg|başlık=Türk Hamamlarında Suyun Kaldırma Kuvveti Neden Yok? {{!}} Emin Çapa {{!}} TEDxIstanbul|erişimtarihi=13 Ekim 2023|tarih=12 Haziran 2015|yayıncı=TEDx Talks|ile=YouTube|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220117131746/https://www.youtube.com/watch?v=__yTofXY-Kg|arşivtarihi=17 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref>

== Hayatı ==
=== İlk yılları (1643-1661) ===
[[Dosya:Woolsthorpe manor.jpg|küçükresim|sol|upright=1.23|Newton'ın Woolsthorpe'da doğduğu çiftlik evi]]
24 Aralık 1642'de ([[Gregoryen Takvimi]]ne göre 3 Ocak 1643) annesi Hannah'ın doğum sancıları başladı. Gece yarısından bir veya iki saat sonra da, [[Noel]] sabahında, 25 Aralık 1642 tarihinde (Gregoryen Takvimine göre 4 Ocak 1643),<ref>Kaynak: Christianson, Gale E.,(2008), ''Isaac Newton, Bilimsel Devrim, Yaşam Öyküsü Kitaplığı'',5. Basım, (Çeviren: Zekeriya AYDIN), Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Sayfa:4</ref> [[İngiltere]]'nin [[Grantham]] şehrinin yakınlarındaki Woolsthorpe'da bir [[erken doğum]] sonucu bebek Newton dünyaya geldi.<ref name="bulu">{{Web kaynağı | url = http://www.atilbulu.okan.edu.tr/Sir%20Isaac%20Newton.pdf | başlık = Sir Isaac Newton (1642 – 1727) | erişimtarihi = 28 Mayıs 2011 | son = Bulu | ilk = Atıl | biçim = PDF | yayımcı = [[Okan Üniversitesi]] | yer = [[İstanbul]] | sayfalar =1| arşivengelli = evet}}</ref> Newton oldukça zayıf bir çocuktu ve hatta ilk günlerinde hayatta kalacağı beklenmiyordu.<ref name="Britannica">{{Ansiklopedi kaynağı|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/413189/Sir-Isaac-Newton|bölüm=Isaac Newton|ansiklopedi=Encyclopedia Britannica|erişimtarihi=30 Mayıs 2011|başlık=Arşivlenmiş kopya|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150509080743/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/413189/Sir-Isaac-Newton|arşivtarihi=9 Mayıs 2015|ölüurl=hayır}}</ref> Adını, doğumundan üç ay önce ölen ve zengin bir çiftçi olan babasından almıştı.<ref name="Yıldırım">{{Dergi kaynağı | son = Yıldırım | ilk = Cemal | başlık = Bilimin Öncüleri: Newton (1642-1727) | dergi = Bilim ve Teknik | sayfalar =141| biçim = PDF | cilt = 303 | yıl = 1993 | ay = Şubat | url = http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/caglarboyu/S-303-141.pdf | erişimtarihi = 28 Mayıs 2011 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20111215082151/http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/caglarboyu/S-303-141.pdf |arşivtarihi= 15 Aralık 2011 | ölüurl =evet}}</ref>

''Isaac'' adı, [[İncil]] ve [[Kur'an]]'da [[İshak]] (''İsḥāq'') adıyla geçen [[peygamber]]den gelmektedir. İnanca göre [[Tanrı]], çocuklarının olacağını müjdelemesi üzerine, çok ileri yaşta olan [[İbrahim|İbrahim Peygamber]] ve o güne kadar hiç çocuğu olmamış olan eşi [[Sare|Sâre]], bu müjdeye gülmüşlerdi. Bu nedenle Tanrı, çocuğun adının ''İshak'' (''Isaac''), yani <nowiki>''gülmek''</nowiki> anlamına gelen bir sözcük olması gerektiğini buyurdu.

Newton henüz 4 yaşındayken, annesi zengin bir din adamıyla evlendi ve yeni kocasının yanına yerleşti.<ref name="Hatch">{{Web kaynağı | url = http://www.clas.ufl.edu/users/ufhatch/pages/13-NDFE/newton/05-newton-timeline-m.htm | başlık = A Chronology of Isaac Netwon's Life - Work - Publication | erişimtarihi = 29 Mayıs 2011 | yazar = Robert A. Hatch | çalışma = Newton Timeline | yayımcı = University of Florida | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110607112650/http://www.clas.ufl.edu/users/ufhatch/pages/13-NDFE/newton/05-newton-timeline-m.htm | arşivtarihi = 7 Haziran 2011 | ölüurl =hayır}}</ref> Annesi Newton'ı anneannesine bıraktı ve Newton yedi yıl anneannesinin yanında kaldı. Bu travmatik durum, Newton'ın, ailesinden ve özellikle de üvey babasından nefret etmesine neden oldu. Newton, 12 yaşından 17 yaşına kadar bir [[eczacı]] olan William'ın evinde yaşadı ve burada hem [[simya]]ya hem de eczacının üvey kızı Miss Storey'den etkilenmeye başladı.<ref name=":0">{{Web kaynağı|url=https://www.youtube.com/watch?v=l9PAPZRva_4|başlık=Isaac Newton: Yaşamış Son Büyücü!|erişimtarihi=6 Haziran 2022|arşivtarihi=2 Haziran 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220602110519/https://www.youtube.com/watch?v=l9PAPZRva_4|tarih=3 Ekim 2021|çalışma=YouTube|yayıncı=Evrim Ağacı}}</ref>

Annesi, kocası yedi yıl sonra ölünce, kendisine oldukça yüklü bir miras kalarak geri döndü.<ref name="Hatch" /> 12 yaşında [[Grantham]]'da King's School'da (Kralın Okulu) eğitime başladı ve 1661'de bitirdi.<ref name="Marmara">{{Web kaynağı | url = http://mimoza.marmara.edu.tr/~hseker/kavram%20inceleme/AHMET/bilimtarihi.htm | başlık = Isaac Newton | erişimtarihi = 29 Mayıs 2011 | yayımcı = Marmara Üniversitesi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121120161449/http://mimoza.marmara.edu.tr/~hseker/kavram%20inceleme/AHMET/bilimtarihi.htm | arşivtarihi = 20 Kasım 2012 | ölüurl =evet}}</ref> Bir dönem annesi onu çiftçi yapmak için okuldan aldı, ama Newton çiftlik işlerine hiç ilgi duymuyordu.<ref name="Bilim">{{Web kaynağı | url = http://www.webcitation.org/5z3cw04EF | başlık = Bilim Adamlarının İlginç Yönleri: Sir Isaac Newton | erişimtarihi = 29 Mayıs 2011 | biçim = PDF | çalışma = Bilim ve Teknik | yayımcı = Tübitak | yer = Ankara | sayfalar =25| arşivurl = https://web.archive.org/web/20121211214550/http://www.webcitation.org/5z3cw04EF | arşivtarihi = 11 Aralık 2012 | ölüurl =hayır}}</ref> Annesi Newton'ı çiftlik işleri ile uğraşıyor zannederken, Newton aslında sürekli [[gökyüzü]]nü ve [[yıldız]]ları inceliyor, kitaplar okuyor ve çeşitli notlar alıyordu.<ref name="Bilim" /> En sonunda annesini okula gitmesi ve [[üniversite]]ye hazırlanması gerektiğine ikna etti ve okula geri döndü.<ref name="Bilim" />

19 yaşındayken, eczacı William'ın üvey kızı Miss Storey ile nişanlanmış, fakat Newton'ın yoğun dersleri nedeniyle ilişkileri sonlanmıştır.<ref name="Bellevue">{{Web kaynağı | url = http://scidiv.bellevuecollege.edu/MATH/Newton.html | başlık = Isaac Newton | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | yayımcı = Bellevue College | dil = İngilizce | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20110609204611/http://scidiv.bellevuecollege.edu/Math/Newton.html |arşivtarihi= 9 Haziran 2011 | ölüurl =hayır}}</ref> Newton daha sonradan, hayatı boyunca hiç evlenmedi ve kendisinin başka bir ilişkisi de bilinmemektedir; sadece bu ilişkiyi hep hatırladığı söylenir.<ref name="Bellevue" />

=== Cambridge'deki yılları (1661-1665) ===
Newton, 1661 yılında [[Cambridge Üniversitesi|Cambridge]]'de [[Trinity College, Cambridge|Trinity College]]'a girdi.<ref name="bulu"/> Okula "sizar" olarak girmişti, yani hem okulda çalışıyor hem de okuyordu. Cambridge'de [[Nicolaus Copernicus|Copernicus]] ve [[Johannes Kepler|Kepler]]'in teorileri göz ardı ediliyor, [[Galileo Galilei|Galileo]]'nun çalışmaları tanınmıyordu ve ortama [[Aristoteles fiziği|Aristoteles felsefesi]] hâkimdi.<ref name="bulu"/> Newton burada üç yıl boyunca [[cebir]], [[geometri]] ve [[trigonometri]] dersleri aldı, [[Latince]] ve [[Antik Yunanca]]yı öğrendi.<ref name="bulu"/> Ayrıca bu dönemde [[Galileo Galilei|Galileo]] ve [[Johannes Kepler|Kepler]]'in eserleri ile tanıştı ve oldukça etkilendi.<ref name="Kaptanoğlu">{{Web kaynağı | url = http://www.fen.bilkent.edu.tr/~kaptan/Files/Dunya/gezegen1.pdf | başlık = Gezegenlerin Hareketi | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | son = Kaptanoğlu | ilk = H. Turgay | biçim = PDF | yayımcı = Bilkent Üniversitesi | yer = Ankara | sayfalar =12| arşivurl = https://web.archive.org/web/20131202224739/http://www.fen.bilkent.edu.tr/~kaptan/Files/Dunya/gezegen1.pdf | arşivtarihi = 2 Aralık 2013 | ölüurl =hayır}}</ref> [[René Descartes|Descartes]], [[Pierre Gassendi|Gassendi]], [[Thomas Hobbes|Hobbes]] ve özellikle [[Robert Boyle|Boyle]]'un felsefi çalışmalarını da okudu.<ref name="StAndrews">{{Web kaynağı | url = http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Newton.html | başlık = Sir Isaac Newton | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | yazar = J J O'Connor | eşyazarlar = E F Robertson | yayımcı = University of St. Andrews | yer = İskoçya | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110624023900/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Newton.html | arşivtarihi = 24 Haziran 2011 | ölüurl =hayır}}</ref>

Newton, fikirlerini yazdığı ''Quaestiones Quaedam Philosophicae'' ''(Bazı Felsefi Sorular)'' adlı defterinin başına Latince şu notu düşmüştür:<blockquote>"[[Platon]] arkadaşım, [[Aristoteles]] arkadaşım, ama en iyi arkadaşım gerçek."<ref name="StAndrews" /></blockquote>Newton, Cambridge'de geçirdiği yıllarda diğer öğrenciler arasında başarılı olarak sıyrılamamıştı ve dâhiliğini, ortaya çıkan [[veba]] salgını nedeniyle kendi çiftliğinde geçirdiği iki yılda göstermişti.

=== Çiftlikteki çalışmaları (1665-1667) ===
[[Dosya:Isaac-newton 1.jpg|küçükresim|Newton'ın gençlik yıllarında yapılmış bir portresi|upright=0.84|sol]][[Dosya:Newton's tree, Botanic Gardens, Cambridge.JPG|küçükresim|upright=0.86|Newton'a ilham kaynağı olan elmanın düştüğü ağaç]]1665 yılının Ağustos ayında [[Londra]]'da başlayan [[veba]] salgını nedeniyle Cambridge'deki [[Trinity College, Cambridge|Trinity College]] kapatıldı ve Newton, 1667'nin Mart ayına kadar Woolsthorpe kasabasındaki çiftliğinde kaldı.<ref name="bulu" /><ref>{{Web kaynağı | url = https://tr.euronews.com/2020/03/19/buyuk-veba-salgininda-kendine-eve-kapatan-isaac-newton-buyuk-kesifler-yapti | başlık = 'Evde Kal' çağrısına o da uymuştu: Isaac Newton ve Büyük Veba Salgını | erişimtarihi =9 Haziran 2022| tarih =19 Mart 2020| dil =Türkçe| çalışma = euronews | ad = Hüseyin | soyadı = Koyuncu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200528031656/https://tr.euronews.com/2020/03/19/buyuk-veba-salgininda-kendine-eve-kapatan-isaac-newton-buyuk-kesifler-yapti | arşivtarihi = 28 Mayıs 2020}}</ref> Çiftlikte geçirdiği bu iki sene oldukça verimliydi ve bu dönemde [[kütleçekim]] üzerinde düşünmeye başladı.<ref name="BBC">{{Web kaynağı | url = http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/newton_isaac.shtml | başlık = Isaac Newton (1643 - 1727) | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | yayımcı = BBC | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150310093436/http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/newton_isaac.shtml | arşivtarihi = 10 Mart 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> Çiftlikteki çalışmalarında [[diferansiyel]] ve [[integral]] hesaplamalarının da temelini attı. Geçmişte [[alan]], [[Yay (geometri)|yay]] uzunluğu, [[tanjant]] bulma gibi eskiden kullanılan yöntemleri diferansiyel hesaplamayı temel alarak birleştirdi.<ref name="StAndrews" /> Çiftlikte karanlık bir odada [[güneş]] [[Işık|ışığını]] bir [[prizma (optik)|prizma]]ya tutarak [[ışık tayfı]] oluşturmuş ve [[beyaz]] ışığın tek başına bir birim olmadığını fark etmiştir.<ref name="StAndrews" />

=== Cambridge'e dönüşü (1667-1696) ===
1667 yılında Newton, üniversite tekrar açılınca Cambridge'e geri döndü ve iki yıl sonra matematik [[profesör]]ü oldu.<ref name="BBC"/> Yaklaşık 30 yıl Cambridge'de kaldı, mektuplar yoluyla diğer bilim insanları ile konuşarak tek başına çalışmalarına devam etti. Bu yıllarda, en büyük eseri olan ''[[Principia]]'' kitabını hazırladı ve tamamladı. [[Işık]] ile ilgili çiftliğinde yaptığı deneyler sonucu [[mercek]]li [[teleskop]]ların kusurlar yarattığını fark etti ve bunun üzerine kendisi bir yansıtmalı teleskop geliştirdi. 1668 yılında bu teleskop ile bilim dünyasının ilgisini çekti ve 1672 yılında da [[Royal Society]]'nin üyesi oldu.<ref name="BBC"/>

==== Principia (1687) ====
{{Ana|Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica}}[[Dosya:Prinicipia-title.png|küçükresim|sol|upright=0.84|Principia'nın ilk basımı (1687)]]
Isaac Newton, dünya tarihinin en önemli [[bilim]] eserlerinden biri olan '''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri)''' kitabını [[Latince]] olarak yayımladı.<ref name="Bulu4">{{Web kaynağı | url = http://www.atilbulu.okan.edu.tr/Evrim.pdf | başlık = Evrim Tümevarım Bilim Yaratımcılık Tümdengelim Metafizik | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | son = Bulu | ilk = Atıl | biçim = PDF | yayımcı = Okan Üniversitesi | yer = İstanbul | sayfalar =12| arşivurl = https://web.archive.org/web/20110304214647/http://www.atilbulu.okan.edu.tr/Evrim.pdf | arşivtarihi = 4 Mart 2011 | 12 =  | ölüurl =hayır}}</ref> Kitapta ispatları [[geometri]] ile yapmış, [[Newton'un evrensel kütleçekim yasası|evrensel kütleçekim yasasını]] açıklamış ve cisimlerin [[kütle]]leri ile doğru, mesafeleri ile de ters orantılı olarak birbirlerini çektiklerini açıklamıştır.<ref name="Bulu4"/>

Kitap, Newton tarafından üç ana bölüme ayrılmıştır.<ref name="İnan">{{Dergi kaynağı | son = İnan | ilk = Demir | başlık = 330. Doğum Yıldönümünde Bir Isaac Newton ve Bilime Getirdiği (Üyelik Gerekiyor) | dergi = Bilim ve Teknik | sayfalar =19-22| cilt = 64 | yıl = 1973 | ay = Mart | url = https://services.tubitak.gov.tr/edergi/user/yaziForm1.pdf?cilt=6&sayi=64&sayfa=19&yaziid=988 | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20201024063226/https://services.tubitak.gov.tr/edergi/user/yaziForm1.pdf?cilt=6&sayi=64&sayfa=19&yaziid=988 |arşivtarihi= 24 Ekim 2020 | ölüurl =evet}}</ref> Birinci bölümde [[Galileo Galilei|Galileo]]'nun [[deney]]lerinden övgü ile söz eder ve [[Kepler kanunları]]nı matematiksel olarak ispatlar.<ref name="İnan"/> Bu bölümde kendi ismi ile anılan <nowiki>''</nowiki>[[Newton'un hareket yasaları|Newton hareket yasalarını]]<nowiki>''</nowiki> açıklamıştır.<ref name="İnan"/> İkinci bölümde de, akışkan içindeki hareketleri incelemiştir ve en iyi [[gemi]] [[tasarım]]ı için öneriler koymuştur.<ref name="İnan"/> Bu bölümde [[Dalga (fizik)|dalga]] hareketlerini matematiksel incelemesi ilgi çekmiştir.<ref name="İnan"/>
=== Londra'daki yılları ve ölümü (1696-1727) ===
[[Dosya:Isaac Newton grave in Westminster Abbey.jpg|küçükresim|Newton'ın [[Westminster Manastırı|Westminister Manastırı]]'nda bulunan mezarı|289x289pik]] 
1696'da Newton'a Kraliyet Darphanesi'nin müdürlüğü teklif edildi ve Newton bunu kabul ederek [[Londra]]'ya yerleşti. Bu işini çok ciddiye almıştı ve özellikle sahte paralara karşı büyük bir mücadele başlattı.<ref name="Hatch"/> Newton, Londra'daki yaşamı sevmişti ve artık akademik çalışmalar ile çok ilgilenmek istemiyordu.<ref name="Britannica"/> 1703'te [[Royal Society]]'nin başına getirildi ve ölümüne kadar bu görevde kaldı. 1705'te [[şövalyelik]] unvanı aldı.<ref name="BBC"/> 1706'da kraliyet derneğinin başkanlığına seçildi. 1708'de [[Anne (Büyük Britanya kraliçesi)|Kraliçe Anne]] tarafından "[[Sir]]" unvanıyla ödüllendirildi.<ref name="evrimagaci.org"/>

Isaac Newton, 31 Mart 1727 tarihinde, 84 yaşındayken öldü ve [[Westminster Manastırı]]'na gömüldü.<ref name="BBC" />

==== Opticks (1704) ====
{{Ana|Opticks}}
1704'te [[ışık]] ve [[renk]]leri konu alan ''[[Opticks|The Opticks]]'' kitabını yayımladı.<ref name="BBC"/> Kitabını ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]''<nowiki/>'da olduğu gibi [[Latince]] değil, [[İngilizce]] basmıştı. Böylece Newton, kitabı aracılığıyla daha geniş kitlelere ulaşabilmiştir. Kitapta [[yansıma]] ve [[kırınım]] hesapları, beyaz ışığın tayfın [[renk]]lerine ayrılması, [[göz]]ün çalışma yöntemi, [[mercek]]lerle görüntü oluşumu, [[gökkuşağı]]nın renkleri, yansıma, [[teleskop]]un yapımı gibi konulardan bahseder.

Newton'ın büyük bir eleştirilme ve yadırganma korkusu vardı; bu nedenle buluşlarını ilk düşündükten yıllar sonra yayımladığı düşünülmektedir.<ref name="StAndrews"/> Bu yönü, bazı bilim insanları ile sert tartışmalara girmesine de neden olmuştur. [[Gottfried Leibniz|Leibniz]]'i kendi fikirlerini çalmak ile suçlamış, ününü ve gücünü kullanarak Leibniz'in kendisini savunmasına engel olmaya çalışmıştır. Başka bir fizikçi [[Robert Hooke]] ile çeşitli konularda tartışmaları olmuştur. Newton'ın, ''Principia'' kitabını yayımlamak için Hooke'un ölümü beklediği de söylenir; çünkü kitap Hooke'un ölümünden bir sene sonra yayımlanmıştır.

== Bilimsel yöntemi ==
[[Dosya:Sir Isaac Newton by Sir Godfrey Kneller, Bt.jpg|küçükresim|upright=1|Newton'ın bir portresi ([[Godfrey Kneller]])]]Newton, ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'' kitabının giriş kısmında [[bilim]]in olması gereken amacını şu şekilde belirtmiştir:<ref name="Topdemir"/><blockquote>Olgulardan [[doğa]]nın [[kuvvet]]lerini keşfetmek, sonra da bu kuvvetler yardımıyla diğer olayları açıklamak...</blockquote>Ona göre önce [[olgu]]lar gözlemlenmeli, bu gözlemler sonucu doğanın yasaları keşfedilmeli ve sonrasında oluşturulan [[kuram]], bu olayları açıklayabilmelidir.

Newton'a göre doğa, matematiksel niteliklere sahip bölünemez küçük parçacıklardan yapılmıştır ve doğada her olay bu parçacıkların birleşmesi ve dağılması ile oluşmuştur.<ref name="Topdemir" /> Ona göre bilimin amacı, deneyler ile birlikte bu olayları matematiksel kuramlar ile genelleştirmektir.<ref name="Topdemir" />

== Bilimsel çalışmaları ==
=== Matematik ===
Newton'un [[matematik]]te neredeyse her dalda katkıları olmuştur. Özellikle [[analitik geometri]]de eğrilerin teğetleri (diferansiyel) ve eğrilerin oluşturduğu alanları (integral) hesaplamada yöntemler geliştirmiştir.<ref name="Newton">{{Web kaynağı | url = http://www.newton.ac.uk/newtlife.html | başlık = Isaac Newton's Life | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | yayımcı = Isaac Newton Institute for Mathematical Sciences | yer = İngiltere | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140528154858/http://www.newton.ac.uk/newtlife.html | arşivtarihi = 28 Mayıs 2014 | ölüurl = evet }}</ref> Bu iki işlemin birbirlerine ters olduğunu bulmuş, eğimler ile ilgili çözümler geliştirmiş ve bunlara akış (fluxion) metotları ismini vermiştir çünkü niceliklerin bir boyuttan diğerine aktığını hayal etmiştir.<ref name="Newton"/>

Matematikte <math>(a + b)^n</math> ifadesinin üstel seriye açılımını veren genel iki terimli teoremini buldu.

==== Leibniz ile kalkülüs tartışması ====

Newton, "akış" yöntemlerini 1666 yılında geliştirmişti ve sadece birkaç matematikçiye özel olarak göstermişti.<ref name="Newton"/>
1675'te Paris'te [[Gottfried Leibniz|Gottfried Wilhelm Leibniz]] de tamamen bağımsız olarak kendi diferansiyel yöntemini geliştirdi.<ref name="Newton"/> Leibniz 1684'te kendi yöntemini yayınlayınca, bilim dünyasında bu yöntemi önce kimin bulduğuna dair sert bir tartışma başladı ve 1716'da Leibniz öldükten sonra bile tartışma devam etti.<ref name="Newton"/> Günümüzde tarihçiler Newton ve Leibniz'in birbirlerinden tamamen habersiz bu yöntemleri geliştirdiklerini düşünüyorlar.

=== Mekanik ===
Newton'un bilime en büyük katkısı [[mekanik]] alanındadır. [[Merkezkaç]] kuvveti yasası ile Kepler yasalarını birlikte ele alarak kütleçekim yasasını ortaya koydu. [[Newton hareket yasaları]] olarak bilinen [[eylemsizlik]] ilkesi, kuvvetin kütle ile [[ivme]]nin çarpımına eşit olduğunu ifade eden yasa ve etki ile tepkinin eşitliği [[Fizik|fiziğin]] en önemli yasalarındandır.
[[Dosya:NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg|küçükresim|sağ|{{Ortala|Evrensel kütleçekim formülü}}|upright=1.4]]
==== Kütle çekimi ====
Newton denilince akla ilk [[kütleçekim]] gelir çünkü fizik tarihinde bu fikir bir devrim yaratmıştır.<ref name="Topdemir">{{Dergi kaynağı | son = Topdemir | ilk = Hüseyin Gazi | başlık = Isaac Newton ve Bilim Devrimi (Üyelik Gerekiyor) | dergi = Bilim ve Teknik | sayfalar =86-91| cilt = 515 | yıl = 2010 | ay = Ekim | url = https://services.tubitak.gov.tr/edergi/user/yaziForm1.pdf?cilt=44&sayi=713&sayfa=86&yaziid=30810 | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20201024062640/https://services.tubitak.gov.tr/edergi/user/yaziForm1.pdf?cilt=44&sayi=713&sayfa=86&yaziid=30810 |arşivtarihi= 24 Ekim 2020 | ölüurl =evet}}</ref> Newton'dan önce Joannes Kepler, [[gezegen]]lerin eliptik hareketlerini salt matematiksel olarak açıklamıştı ama gezegenlerin neden [[yörünge]]de kaldıklarına dair bir açıklama getirmemişti.<ref name="Topdemir"/>

Newton kütleçekimi ilk kez 1665 yılında düşündü ama Principia kitabını 1687 tarihine kadar yayınlamadı.<ref name="Russell">{{Web kaynağı | url = http://web.itu.edu.tr/~bulu/favorite_books_files/bilimden_bekledigimiz.pdf | başlık = Bilimden Beklediğimiz | erişimtarihi = 29 Mayıs 2011 | yazar = Bertrand Russell | yıl = 1962 | ay = Ekim | biçim = PDF | yayımcı = Varlık Yayınevi | sayfalar =4| arşivurl = https://web.archive.org/web/20121029144640/http://web.itu.edu.tr/~bulu/favorite_books_files/bilimden_bekledigimiz.pdf | arşivtarihi = 29 Ekim 2012 | ölüurl =hayır}}</ref>

Newton öncelikle Kepler yasalarının doğru olması durumunda Güneş ve gezegenler arasında bir çekim kuvveti olması gerektiğini düşündü.<ref name="Kaptanoğlu"/> Bu tür bir kuvvet olması durumunda gezegenlerin Kepler'in tarif ettiği şekilde hareket edeceğini düşündü ve kütleçekimin matematiksel ifadesini verdi.<ref name="Kaptanoğlu"/>

===== Formülleri =====
<math>F=\frac{Gm_1m_2}{d^2}</math>
:: *<math>G</math>=0.0000000000667 <math>(\frac{N*m^2}{kg^2})</math>
:: *<math>m_1</math>=birinci nesnenin kütlesi (kg)
:: *<math>m_2</math>=ikinci nesnenin kütlesi (kg)
:: *<math>d</math>=aralarındaki uzaklık (m)
:: *<math>F</math>=Kuvvet ([[Newton (birim)|Newton]] [N])

<math>F=ma</math>
:: *<math>F</math>=Kuvvet ([[Newton (birim)|Newton]] [N])
:: *<math>m</math>=kütle (kg)
:: *<math>a</math>=ivme <math>(\frac{m}{sn^2})</math>

==== Newton mekaniği ====
Newton mekaniği yakın çevremizdeki hareketleri açıklayan bir bakış açısıdır, [[atom]] altı parçacıkları için [[kuantum mekaniği]], [[galaktik]] hareketler için ise [[Görelilik kuramı|görelilik kuramları]] uygulanır.<ref name="Karaçay">{{Web kaynağı | url = http://www.baskent.edu.tr/~tkaracay/etudio/ders/math/topology/odev/kaos.pdf | başlık = Determinizm ve Kaos | erişimtarihi = 29 Mayıs 2011 | yazar = Timur Karaçay | yıl = 2004 | ay = Eylül | biçim = PDF | çalışma = Mantık, Matematik ve Felsefe II.Ulusal Sempozyumu | yayımcı = Başkent Üniversitesi | yer = Ankara | sayfalar =1-10| arşivurl = https://web.archive.org/web/20111215083636/http://www.baskent.edu.tr/~tkaracay/etudio/ders/math/topology/odev/kaos.pdf | arşivtarihi = 15 Aralık 2011 | ölüurl =hayır}}</ref> Newton mekaniği büyük [[yıldız]] ve gezegenlerin yörüngelerini hesaplarken bazı küçük [[sapma]]lara neden olmaktadır fakat dünyadaki küçük cisimler ve mühendislik hesaplamalarında bunlar tamamen göz ardı edilebilecek kadar küçüktür.<ref name="Kaptanoğlu"/>

==== Newton hareket yasaları ====
Newton hareket yasaları olarak bilinen üç yasa şu şekildedir:<ref name="Karaçay"/>
# Hareketli bir cisim dışarıdan bir kuvvete maruz kalmazsa doğrusal hareketini sürdürür.
# Bir cismin kütlesi ne kadar fazla ise hareket ettirici bir etkiye direnci o kadar büyük olur. (''F=ma)''
# Her etkiye karşı ona eşit ve karşıt yönde bir tepki vardır.

Newton'un hareket yasaları, [[evren]]in bir düzen içinde ve [[Determinizm|deterministik]] olduğu sonucuna varmış ve sonrasında [[felsefe]]yi oldukça etkilemiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://web.itu.edu.tr/~kkocak/kaospdf.pdf | başlık = Kaos ve Atmosfer | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | son = Koçak | ilk = Kasım | biçim = PDF | yayımcı = İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi | yer = İstanbul | sayfalar =2| arşivurl = https://web.archive.org/web/20121029144631/http://web.itu.edu.tr/~kkocak/kaospdf.pdf | arşivtarihi = 29 Ekim 2012 | ölüurl =hayır}}</ref>

[[Dosya:Prism rainbow schema.png|küçükresim|sağ|{{Ortala|Beyaz ışık prizmadan geçtikten sonra tayf oluşturuyor.}}|upright=1.5]]

=== Optik ===
Newton bir ışık kaynağından çıkan ışığın bir cisme çarpıp aydınlatması olayına farklı bakmış, ışığın hareket ettiğini ve sonlu bir hızı olduğunu düşünmüştür.<ref name="Işıldak">{{Web kaynağı | url = http://www.nef.balikesir.edu.tr/~dergi/makaleler/pdf/nef_efmed_c2_s1.pdf#page=69 | başlık = Yaratmada İlk Adım: İmge ve İmgelem | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | son = Işıldak | ilk = Suat | yıl = 2008 | ay = Mayıs | biçim = PDF | çalışma = Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi | yayımcı = Balıkesir Üniversitesi | yer = Balıkesir | sayfalar =68| arşivurl = https://web.archive.org/web/20130512175937/http://www.nef.balikesir.edu.tr/~dergi/makaleler/pdf/nef_efmed_c2_s1.pdf#page=69 | arşivtarihi = 12 Mayıs 2013 | ölüurl =hayır}}</ref> Mercek ve prizmalar kullanarak bu ışık tayfını tekrar beyaz ışığa çevirmeyi de başarmıştır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.atilim.edu.tr/~ozbekler/md200401.pdf#page=95 | başlık = Sir Isaac Newton(1642-1727) | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | yazar = H. Ökkeş | yıl = 2004 | ay = Bahar | biçim = PDF | çalışma = Matematik Dünyası | yayımcı = Bilgi Üniversitesi | yer = İstanbul | sayfalar =112| arşivurl = https://web.archive.org/web/20110812080432/http://www.atilim.edu.tr/~ozbekler/md200401.pdf#page=95 | arşivtarihi = 12 Ağustos 2011 | ölüurl =evet}}</ref>

Newton karanlık bir odada küçük bir delikten gelen güneş ışığını bir prizmadan geçirerek bir renk tayfı oluşturmuş ve gökkuşaklarının nasıl oluştuğunu açıklamıştır.<ref name="Mennan">{{Web kaynağı | url = http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/2002192ZeynepMennan.pdf | başlık = Günlerin Köpüğünde renkler ve çağrıştırdıkları | erişimtarihi = 30 Mayıs 2011 | son = Mennan | ilk = Zeynep | yıl = 2002 | biçim = PDF | çalışma = Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi | yayımcı = Hacettepe Üniversitesi | yer = Ankara | sayfalar =77| arşivurl = https://web.archive.org/web/20131215161549/http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/2002192ZeynepMennan.pdf | arşivtarihi = 15 Aralık 2013 | ölüurl =evet}}</ref>

== Başlıca eserleri ==
* ''Method'' 
* ''[[De Motu Corporum in Gyrum]]'' (1684)
* ''[[Philosophiae Naturalis Principia Mathematica]]'' (1687)
* ''[[Opticks]]'' (1704)
* ''Arithmetica Universalis'' (1707)
* ''The System of the World, Optical Lectures, [http://en.wikipedia.org/wiki/The_Chronology_of_Ancient_Kingdoms The Chronology of Ancient Kingdoms, (Amended)]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081105143834/http://en.wikipedia.org/wiki/The_Chronology_of_Ancient_Kingdoms |tarih=5 Kasım 2008 }} and De mundi systemate'' (published posthumously in 1728)
* ''[[Gözlem|Observations]] [[Kehanet|Prophecies]] Of [[Danyal|Daniel]] and [[:en:Apocalypse|Apocalypse]] of [[Vaftizci Yahya|St. John]]'' (1733)
* ''An Historical Account of Two Notable Corruptions of Scripture''(1754)

== Ayrıca bakınız ==
* [[Newton'ın hareket yasaları|Newton'un hareket yasaları]]
* [[Newton'un beşiği]]
* [[Gravitasyonel Çekim Kanunu]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça|2}}

== Notlar ==

== Dış bağlantılar ==
{{Kardeş proje bağlantıları|
 commons= Isaac Newton |
 wikispecies= |
 wikt= |
 b= |
 s= |
 q=Isaac Newton |
 n= |
 m= |
}}
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=1 The Newton Project]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161209210539/http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=1 |tarih=9 Aralık 2016 }} - Isaac Newton'ın bütün çalışmaları (İngilizce)
{{Adı fiziksel sabitlerde kullanılmış bilim insanları}}
{{Elektromanyetik Birimler (bilim adamları)}}
{{Royal Society başkanları}}
{{Lucasian Matematik Profesörleri}}
{{Atom modelleri}}

{{Diferansiyel denklemler konuları}}
{{Otorite kontrolü}}

{{DEFAULTSORT:Newton, Isaac)}}
[[Kategori:1642 doğumlular]]
[[Kategori:1727 yılında ölenler]]
[[Kategori:Isaac Newton| ]]
[[Kategori:17. yüzyıl simyacıları]]
[[Kategori:17. yüzyıl İngiliz erkek yazarları]]
[[Kategori:17. yüzyıl İngiliz yazarları]]
[[Kategori:17. yüzyıl kıyametçileri]]
[[Kategori:18. yüzyıl simyacıları]]
[[Kategori:18. yüzyıl İngiliz erkek yazarlar]]
[[Kategori:18. yüzyıl İngiliz yazarları]]
[[Kategori:18. yüzyıl kıyametçileri]]
[[Kategori:Optik fizikçiler]]
[[Kategori:Deneysel fizikçiler]]
[[Kategori:Teorik fizikçiler]]
[[Kategori:Doğa filozofları]]
[[Kategori:Bilim felsefecileri]]
[[Kategori:Kronologlar]]
[[Kategori:Geometriciler]]
[[Kategori:Akışkanlar dinamiği araştırmacıları]]
[[Kategori:İngiliz filozoflar]]
[[Kategori:İngiliz fizikçiler]]
[[Kategori:İngiliz simyacılar]]
[[Kategori:İngiliz astronomlar]]
[[Kategori:İngiliz matematikçiler]]
[[Kategori:İngiliz Hristiyanlar]]
[[Kategori:İngiliz Anglikanlar]]
[[Kategori:İngiliz mucitler]]
[[Kategori:İngiliz şövalyeler]]
[[Kategori:Bilimsel alet yapımcıları]]
[[Kategori:Trinity College'da öğrenim görenler]]
[[Kategori:Trinity College, Cambridge öğretim üyeleri]]
[[Kategori:Royal Society başkanları]]
[[Kategori:1707 öncesi İngiltere Parlamentosu milletvekilleri (Cambridge Üniversitesi)]]
<!--
[[Kategori:17th-century English writers]]
[[Kategori:18th-century English writers]]
[[Kategori:17th-century Latin-language writers]]
[[Kategori:18th-century Latin-language writers]]
[[Kategori:17th-century English mathematicians]]
[[Kategori:18th-century English mathematicians]]
[[Kategori:Copernican Revolution]]
-->
[[Kategori:Lucasian Matematik Profesörleri]]
[[Kategori:Aydınlanma Çağı'nda bilim insanları]]
[[Kategori:Ateizm eleştirmenleri]]
[[Kategori:Knights Bachelor]]
[[Kategori:Westminster Abbey'de defnedilenler]]
[[Kategori:Royal Society üyesi İngilizler]]