Przejdź do zawartości

George Olah: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Addbot (dyskusja | edycje)
748 218 edycji
m Bot: Przenoszę linki interwiki (37) do Wikidata, są teraz dostępne do edycji na d:q192603
m MalarzBOT: poprawki
 
(Nie pokazano 25 wersji utworzonych przez 19 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Naukowiec infobox
[[File:Oláh György előadása 8299.jpg|thumb|220px|{{PAGENAME}}]]
|imię i nazwisko = George Olah
⚫
'''George Andrew Olah''' (''György Oláh'') (ur. [[22 maja]] [[1927]] w [[Budapeszt|Budapeszcie]]) - amerykański chemik pochodzenia węgierskiego, laureat [[Nagroda Nobla|Nagrody Nobla]].
|imię i nazwisko org = Oláh György
|grafika = Oláh György előadása 8299.jpg
|opis grafiki = George Olah (2009)
|państwo = [[Stany Zjednoczone]]
|data urodzenia = 22 maja 1927
|miejsce urodzenia = [[Budapeszt]]
|data śmierci = 8 marca 2017
|miejsce śmierci = [[Beverly Hills]]
|stopień lub tytuł naukowy =
|specjalność = [[chemia]]
|almamater = [[Uniwersytet Techniczno-Ekonomiczny w Budapeszcie]]
|aktywność zawodowa =
|jednostka1 typ = Uczelnia
|jednostka1 nazwa = [[Uniwersytet Południowej Kalifornii]]
|okres zatr1 =
|odznaczenia =
|nagrody = [[Plik:Nobel prize medal.svg|30px|link=Nagroda Nobla]] [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii|Nagroda Nobla w dziedzinie chemii]]
|commons = Category:György Oláh (chemist)
|wikicytaty =
}}
⚫
'''George Andrew Olah''' (''Oláh György'') (ur. [[22 maja]] [[1927]] w [[Budapeszt|Budapeszcie]], zm. [[8 marca]] [[2017]] w [[Beverly Hills]]{{r|NYT}}) – amerykański chemik pochodzenia węgierskiego, [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii|laureat Nagrody Nobla]].


== Życiorys ==
Ukończył studia na [[Uniwersytet Technologii i Ekonomii w Budapeszcie|Uniwersytecie Technologii i Ekonomii]] w [[Budapeszt|Budapeszcie]]. Po upadku [[powstanie węgierskie 1956|powstania węgierskiego]] w [[1956]] roku wyjechał do [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], a wkrótce potem do [[Kanada|Kanady]]. Tam podjął pracę w laboratorium badawczym firmy [[Dow Chemical]] w [[Sarnia|Sarnii]]. Prowadził badania stabilnych [[karbokation]]ów, powstających w [[reakcja Friedla-Craftsa|reakcji Friedla-Craftsa]]. Aby uzyskać trwałe karbokationy Olah używał [[superkwas]]ów o [[moc kwasu|mocy]] miliard, a nawet bilion razy większej od stężonego [[Kwas siarkowy(VI)|kwasu siarkowego]].
Ukończył studia na [[Uniwersytet Techniczno-Ekonomiczny w Budapeszcie|Uniwersytecie Techniczno-Ekonomicznym w Budapeszcie]]. Po upadku [[powstanie węgierskie 1956|powstania węgierskiego]] w 1956 roku wyjechał do Wielkiej Brytanii, a wkrótce potem do Kanady. Tam podjął pracę w laboratorium badawczym firmy [[Dow Chemical Company|Dow Chemical]] w [[Sarnia|Sarnii]]. Prowadził badania stabilnych [[karbokation]]ów, powstających w [[reakcja Friedla-Craftsa|reakcji Friedla-Craftsa]]. Aby uzyskać trwałe karbokationy, Olah używał [[superkwas]]ów o [[moc kwasu|mocy]] miliard, a nawet bilion, razy większej od stężonego [[Kwas siarkowy|kwasu siarkowego]].


Wiosną [[1964]] przeniósł się do laboratorium w [[Framingham]], a następnie do [[Wayland (Massachusetts)|Wayland]]. W [[1965]] roku powrócił do pracy akademickiej na [[Case Western Reserve University]] w [[Cleveland]], a w [[1977]] przeniósł się na [[Uniwersytet Południowej Kalifornii]].
Wiosną 1964 przeniósł się do laboratorium w [[Framingham]], a następnie do [[Wayland (Massachusetts)|Wayland]]. W 1965 roku powrócił do pracy akademickiej na [[Case Western Reserve University]] w [[Cleveland]], a w 1977 przeniósł się na [[Uniwersytet Południowej Kalifornii]].


W [[1971]] roku przyjął obywatelstwo amerykańskie.
W 1971 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie.


W [[1994]] otrzymał [[Lista laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii|Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii]] za wkład w rozwój chemii [[karbokation]]ów.
W 1994 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za wkład w rozwój chemii [[karbokation]]ów{{r|noblisci}}.


Drugim obszarem zainteresowań naukowych było zastosowanie [[alkohol metylowy|metanolu]] jako alternatywnego źródła energii. Postulował wykorzystanie syntezy metanolu z [[metan]]u, a także z [[wodór|wodoru]] i [[dwutlenek węgla|dwutlenku węgla]], a następnie zastosowanie go m.in w [[ogniwo paliwowe|ogniwach paliwowych]] oraz w produkcji [[Węglowodory|węglowodorów]].
Drugim obszarem zainteresowań naukowych było zastosowanie [[metanol]]u jako alternatywnego źródła energii. Postulował wykorzystanie syntezy metanolu z [[metan]]u, a także z wodoru i dwutlenku węgla, a następnie zastosowanie go w [[ogniwo paliwowe|ogniwach paliwowych]] oraz w produkcji [[Węglowodory|węglowodorów]].


== Linki zewnętrzne ==
== Przypisy ==
{{Przypisy|
* [http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1994/olah-autobio.html Autobiografia w serwisie Nobelprize.org]
<ref name="NYT">{{Cytuj stronę | url = https://www.nytimes.com/2017/03/12/science/george-olah-dead-nobel-prize-in-chemistry.html | tytuł = ''George A. Olah, Carbon Compounds Pathfinder, Dies at 89'' | autor = Kenneth Chang | opublikowany = nytimes.com | data = 2017-03-13 | język = en | data dostępu = 2017-03-13 | archiwum = http://archive.is/cRAzD | zarchiwizowano = 2017-03-13}}</ref>
<ref name="noblisci">{{Cytuj stronę | url = http://www.noblisci.pl/1994-george-olah/ | tytuł = ''1994 George Olah'' | opublikowany = noblisci.pl | język = pl | data dostępu = 2017-03-09 | archiwum = https://archive.is/dQID8 | zarchiwizowano = 2017-03-13}}</ref>
}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj stronę | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1994/olah-autobio.html | tytuł = ''George A. Olah - Biographical'' | opublikowany = nobelprize.org | język = en | data dostępu = 2017-03-13 | archiwum = https://archive.is/cty5Z | zarchiwizowano = 2017-03-13}}


{{Nobel Chemia}}
{{Nobel Chemia}}


{{Kontrola autorytatywna}}
⚫
{{DEFAULTSORT:Olah, George}}

⚫
{{SORTUJ:Olah, George}}
[[Kategoria:Absolwenci Uniwersytetu Techniczno-Ekonomicznego w Budapeszcie]]
[[Kategoria:Amerykanie pochodzenia węgierskiego]]
[[Kategoria:Amerykańscy chemicy]]
[[Kategoria:Amerykańscy chemicy]]
[[Kategoria:Nobliści - chemia]]
[[Kategoria:Nobliści – chemia]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Budapeszcie]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1927]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1927]]
[[Kategoria:Wykładowcy Uniwersytetu Południowej Kalifornii]]
[[Kategoria:Zmarli w 2017]]

Aktualna wersja na dzień 13:05, 6 kwi 2024

George Olah
Oláh György
Ilustracja
George Olah (2009)
Państwo działania

Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

22 maja 1927
Budapeszt

Data i miejsce śmierci

8 marca 2017
Beverly Hills

Specjalność: chemia
Alma Mater

Uniwersytet Techniczno-Ekonomiczny w Budapeszcie

Uczelnia

Uniwersytet Południowej Kalifornii

Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie chemii

Multimedia w Wikimedia Commons

George Andrew Olah (Oláh György) (ur. 22 maja 1927 w Budapeszcie, zm. 8 marca 2017 w Beverly Hills[1]) – amerykański chemik pochodzenia węgierskiego, laureat Nagrody Nobla.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ukończył studia na Uniwersytecie Techniczno-Ekonomicznym w Budapeszcie. Po upadku powstania węgierskiego w 1956 roku wyjechał do Wielkiej Brytanii, a wkrótce potem do Kanady. Tam podjął pracę w laboratorium badawczym firmy Dow Chemical w Sarnii. Prowadził badania stabilnych karbokationów, powstających w reakcji Friedla-Craftsa. Aby uzyskać trwałe karbokationy, Olah używał superkwasów o mocy miliard, a nawet bilion, razy większej od stężonego kwasu siarkowego.

Wiosną 1964 przeniósł się do laboratorium w Framingham, a następnie do Wayland. W 1965 roku powrócił do pracy akademickiej na Case Western Reserve University w Cleveland, a w 1977 przeniósł się na Uniwersytet Południowej Kalifornii.

W 1971 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie.

W 1994 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za wkład w rozwój chemii karbokationów[2].

Drugim obszarem zainteresowań naukowych było zastosowanie metanolu jako alternatywnego źródła energii. Postulował wykorzystanie syntezy metanolu z metanu, a także z wodoru i dwutlenku węgla, a następnie zastosowanie go w ogniwach paliwowych oraz w produkcji węglowodorów.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kenneth Chang: George A. Olah, Carbon Compounds Pathfinder, Dies at 89. nytimes.com, 2017-03-13. [dostęp 2017-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-13)]. (ang.).
  2. ↑ 1994 George Olah. noblisci.pl. [dostęp 2017-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-13)]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=George_Olah&oldid=73429201”