Dialekty zachodniodolnoniemieckie: Różnice pomiędzy wersjami

Neddersassisch, Nedersaksisch, Westnedderdüütsch
Obszar	Niemcy, Holandia, Dania
Liczba mówiących	ok. 3 mln
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki indoeuropejskie; Języki germańskie; Języki zachodniogermańskie; Język dolnoniemiecki; Dialekty zachodniodolnoniemieckie;
Status oficjalny
język urzędowy	Niemcy: Szlezwik-Holsztyn jako język regionalny
UNESCO	2 wrażliwy↗
Kody języka
ISO 639-2	nds
ISO 639-3	nds
Glottolog	west2357
SIL	NDS
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Zobacz też: język, języki świata
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 03:03, 30 kwi 2020

Dialekty zachodniodolnoniemieckie – zachodni wariant języka dolnoniemieckiego. Wywodzą się z języka starosaksońskiego (starosaskiego). Kod ISO 639-2 nds (tak jak i dolnoniemiecki). Dialekty te dały początek nowszym dialektom zwanym dialektami wschodniodolnoniemieckimi i wraz z nimi tworzą język dolnoniemiecki. Stąd też tę odmianę języka niemieckiego często określa się jako właściwą dolnosaksońską (Nedersaksisch).

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Klasyfikacja i status[edytuj | edytuj kod]

Grupa etnolektów dolnoniemieckich (czyli także i język dolnosaksoński) jest często klasyfikowana jako dialekty języka niemieckiego, głównie dlatego, że na terenach północnych Niemiec występuje dyglosja – w mowie używany jest dialekt dolnoniemiecki i język niemiecki, natomiast w piśmie niemal wyłącznie język niemiecki. Sytuacja ta ulega zmianie od 1994 roku, gdyż od tej pory język ten jest chroniony przez Unię Europejską. W niektórych landach istnieje nawet ustawodawstwo chroniące dolnosaksoński przed dyskryminacją, urzędnicy są zobowiązani, aby na pisma petentów w języku dolnosaksońskim odpowiadać również po dolnosaksońsku. Używany jest on na terenie landów Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn, Brema, Hamburg, Nadrenia Północna-Westfalia i zachodniej części landu Saksonia-Anhalt. Język ten używany jest również w Holandii (prowincje Groningen, Overijssel i Drenthe). Teksty w tym języku zapisywane są według dwóch różnych ortografii – niemieckiej i holenderskiej. Dostarcza to jednak problemów jego użytkownikom, gdyż nieznajomość fonetyki języka bazowego tworzy sztuczną barierę w komunikacji pisemnej, mimo iż mówiony język dolnosaksoński w obu krajach jest niemal identyczny.

W średniowieczu odmiana języka dolnosaksońskiego z miasta Lubeka służyła jako lingua franca Hanzy i zyskała duże znaczenie w rejonie Morza Bałtyckiego i Norwegii. W miastach hanzeatyckich dolnosaksoński był także językiem, w którym zapisywano dokumenty dyplomatyczne i sądownicze.

Formowanie odmian wschodnich[edytuj | edytuj kod]

Wschodnie dialekty dolnoniemieckie wywodzą się z gwar zachodnich (właściwych dolnosaskich). Język dolnosaksoński w wyniku ekspansji drastycznie zwiększył swój obszar najpierw do całych północnych Niemiec, a później także i północnej Polski. To wszystko spowodowało wymarcie najpierw dialektów połabskich, a potem wszystkich słowiańskich gwar pomorskich (z wyjątkiem kaszubszczyzny i gwary słowińskiej) i języka pruskiego. W ten sposób powstały dialekty: meklemburski, przedniopomorski (i inne germańskie gwary pomorskie), północnomarchijski i dolnopruski.

Podział[edytuj | edytuj kod]

Niemcy[edytuj | edytuj kod]

dialekt północnodolnosaksoński
- gwara wschodniofryzyjska
- gwara szlezwicka
- gwara holsztyńska
dialekt westfalski
dialekt ostfalski

Holandia[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Język dolnosaksoński w Holandii.

dialekt Gronings
dialekt Kollumerlands
dialekt Stellingwerfs
dialekt Zuid-Drents
dialekt Midden-Drents
dialekt Twents
dialekt Twents-Graafschaps
dialekt Gelders-Overijssels
dialekt Veluws

[:3-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Kod ISO 639-3.

[:1-2] Uznawany za osobny język z kodem ISO 639-1.

[:4-3] Nie mylić z językiem lotaryńskim (oïl).

[:2-4] Kod ISO 639-2.

[A]

[B]

[C]

[D]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Język infobox
+ |nazwa oryginalna = Neddersassisch, Nedersaksisch, Westnedderdüütsch
- | kolor = 000099| barwa = ffffff
+ |obszar           = [[Niemcy]], [[Holandia]], [[Dania]]
- | nazwa oryginalna = Neddersassisch, Nedersaksisch, Westnedderdüütsch
+ |liczba mówiących = ok. 3 mln
- | kraj, region1 = [[Niemcy]], [[Holandia]], [[Dania]]
+ |system pisma     = [[alfabet łaciński|łacińskie]]
- | liczba = ok. 3 miliony
+ |klasyfikacja     =
- | pozycja = ?
- | rodzina = [[Języki indoeuropejskie]]
+* [[Języki indoeuropejskie]]
 * [[Języki germańskie]]
-** [[Języki zachodniogermańskie]]
+* [[Języki zachodniogermańskie]]
-*** [[język dolnoniemiecki]]
+* [[Język dolnoniemiecki]]
+* Dialekty zachodniodolnoniemieckie
-**** język dolnosaksoński
+ |język urzędowy   = [[Niemcy]]: [[Szlezwik-Holsztyn]] jako [[język regionalny]]
- | rodzaj = [[alfabet łaciński|łacińskie]]
+ |organ regulujący =
- | kraj, region2 = [[Niemcy]]: [[Szlezwik-Holsztyn]] jako [[język regionalny]]
- | agencja = ?
+ |iso1             =
- | iso1 = -| iso2 = nds| iso3 = nds| sil = NDS
+ |iso2             = nds
+ |iso3             = nds
- | kod = nds-nl| przymiotnik = Dolnosaksońska
+ |sil              = NDS
- | język = dolnosasoński|przymiotnik2 = dolnosaksońskiego
+ |kod              =
+ |dialekty         =
+ |mapka            =
+ |opis             =
+ |wikisłownik      =
 }}
+'''Dialekty zachodniodolnoniemieckie''' – zachodni [[Wariant (językoznawstwo)|wariant]] [[język dolnoniemiecki|języka dolnoniemieckiego]]. Wywodzą się z [[język starosaksoński|języka starosaksońskiego (starosaskiego)]]. Kod ISO 639-2 '''nds''' (tak jak i dolnoniemiecki). Dialekty te dały początek nowszym dialektom zwanym [[dialekty wschodniodolnoniemieckie|dialektami wschodniodolnoniemieckimi]] i wraz z nimi tworzą [[język dolnoniemiecki]]. Stąd też tę odmianę języka niemieckiego często określa się jako właściwą dolnosaksońską (''Nedersaksisch'').
-[[Plik:Nedersaksiese taalgebied.png|thumb|290px|Język dolnosaksoński]]
-'''Język dolnosaksoński''' lub '''dolnosaski''' (''Nedersaksisch'' lub ''Neddersassisch'', w [[język niemiecki|języku niemieckim]] ''Niedersächsisch'') – [[Wariant (językoznawstwo)|wariant]] [[język dolnoniemiecki|języka dolnoniemieckiego]] nazywany potocznie również '''językiem zachodniodolnoniemieckim'''. Wywodzi się z [[język starosaksoński|języka starosaksońskiego (starosaskiego)]]. Kod ISO 639-2 '''nds''' (tak jak i dolnoniemiecki). Dialekty określane jako dolnosaksońskie dały początek nowszym dialektom zwanym [[dialekty wschodniodolnoniemieckie|dialektami wschodniodolnoniemieckimi]] i wraz z nimi tworzą [[język dolnoniemiecki]]. Stąd też określenie ma dwa znaczenia, bowiem często szeroko rozumiany "język dolnosaksoński" jest po prostu synonimem wąsko rozumianego określenia "język dolnoniemiecki".
 == Charakterystyka ==
@@ Linia 26: / Linia 30: @@
 W średniowieczu odmiana języka dolnosaksońskiego z miasta [[Lubeka]] służyła jako [[lingua franca]] [[Hanza|Hanzy]] i zyskała duże znaczenie w rejonie [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] i [[Norwegia|Norwegii]]. W miastach hanzeatyckich dolnosaksoński był także językiem, w którym zapisywano dokumenty dyplomatyczne i sądownicze.
-=== Nazwa ===
+=== Formowanie odmian wschodnich ===
-Bardzo często ''językiem dolnosaksońskim'' określa się język dolnoniemiecki, czyli całe kontinuum dialektalne włącznie z pierwotnymi dialektami dolnosaksońskimi (tzw. ''językiem zachodniodolnoniemieckim''). Jest to spowodowane tym, że wschodnie dialekty dolnoniemieckie i tak wywodzą się z dolnosaksońskich. Język dolnosaksoński w wyniku ekspansji drastycznie zwiększył swój obszar najpierw do całych północnych Niemiec, a później także i północnej [[Polska|Polski]]. To wszystko spowodowało wymarcie najpierw [[język połabski|dialektów połabskich]], a potem wszystkich [[grupa pomorska języków lechickich|słowiańskich gwar pomorskich]] (z wyjątkiem [[język kaszubski|kaszubszczyzny]] i [[Gwara słowińska|gwary słowińskiej]]) i [[język pruski|języka pruskiego]]. W ten sposób powstały dialekty: [[dialekt meklemburski|meklemburski]], [[gwara zachodniopomorska języka dolnoniemieckiego|przedniopomorski]] (i inne germańskie [[gwary pomorskie języka dolnoniemieckiego|gwary pomorskie]]), północnomarchijski i [[dialekt dolnopruski|dolnopruski]].
+Wschodnie dialekty dolnoniemieckie wywodzą się z gwar zachodnich (właściwych dolnosaskich). Język dolnosaksoński w wyniku ekspansji drastycznie zwiększył swój obszar najpierw do całych północnych Niemiec, a później także i północnej [[Polska|Polski]]. To wszystko spowodowało wymarcie najpierw [[język połabski|dialektów połabskich]], a potem wszystkich [[grupa pomorska języków lechickich|słowiańskich gwar pomorskich]] (z wyjątkiem [[język kaszubski|kaszubszczyzny]] i [[Gwara słowińska|gwary słowińskiej]]) i [[język pruski|języka pruskiego]]. W ten sposób powstały dialekty: [[dialekt meklemburski|meklemburski]], [[gwara zachodniopomorska języka dolnoniemieckiego|przedniopomorski]] (i inne germańskie [[gwary pomorskie języka dolnoniemieckiego|gwary pomorskie]]), północnomarchijski i [[dialekt dolnopruski|dolnopruski]].
 == Podział ==
 === Niemcy ===
 * dialekt północnodolnosaksoński
+** gwara wschodniofryzyjska
-** dialekt wschodniofryzyjski
+** gwara szlezwicka
-** dialekt szlezwicki
+** gwara holsztyńska
-** dialekt holsztyński
 * dialekt westfalski
 * dialekt ostfalski
@@ Linia 52: / Linia 56: @@
 {{Język niemiecki}}
 {{Języki germańskie}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-{{DEFAULTSORT:Dolnosaksoński, język}}
 [[Kategoria:Język dolnoniemiecki]]
 [[Kategoria:Języki zachodniogermańskie]]
+[[Kategoria:Dialekty niemieckie|zachodnioniemieckie, dialekty]]

pragermański †*
wschodniogermańskie †	burgundzki † gocki † wandalski †
zachodniogermańskie	afrikaans angielski staroangielski † średnioangielski † wczesny nowoangielski † dolnoniemiecki starosaksoński † średnio-dolno-niemiecki † fryzyjski jidysz luksemburski longobardzki † niderlandzki warianty: flamandzki holenderski południowogeldryjski limburski niemiecki staro-wysoko-niemiecki † średnio-wysoko-niemiecki † wczesno-nowo-wysoko-niemiecki † nowo-wysoko-niemiecki pensylwański plautdietsch scots wilamowski
północnogermańskie	duński elfdalski farerski islandzki jämtlandzki norn † norweski bokmål nynorsk riksmål pranordyjski † staronordyjski † starogotlandzki † szwedzki