Dialekty zachodniodolnoniemieckie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Holandia: zm. dialekty według http://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Dutch-dialects.svg |
m MalarzBOT: {{ka}} poprawiam na {{Kontrola autorytatywna}} |
||
(Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 21 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Język infobox |
{{Język infobox |
||
⚫ | |||
| kolor=000099| barwa=ffffff |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
|klasyfikacja = |
|||
| pozycja=? |
|||
* [[Języki indoeuropejskie]] |
|||
* [[Języki germańskie]] |
* [[Języki germańskie]] |
||
* [[Języki zachodniogermańskie]] |
|||
* [[Język dolnoniemiecki]] |
|||
* Dialekty zachodniodolnoniemieckie |
|||
**** [[język dolnosaksoński]] |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
|organ regulujący = |
|||
⚫ | |||
|iso1 = |
|||
| agencja=? |
|||
|iso2 = nds |
|||
| iso1=-| iso2=nds| iso3=nds| sil=NDS |
|||
|iso3 = nds |
|||
| kod=nds-nl| przymiotnik=Dolnosaksońska |
|||
|sil = NDS |
|||
| język=dolnosasoński|przymiotnik2=dolnosaksońskiego |
|||
|kod = |
|||
|dialekty = |
|||
|mapka = |
|||
|opis = |
|||
|wikisłownik = |
|||
}} |
}} |
||
'''Dialekty zachodniodolnoniemieckie''' – zachodni [[Wariant (językoznawstwo)|wariant]] [[język dolnoniemiecki|języka dolnoniemieckiego]]. Wywodzą się z [[język starosaksoński|języka starosaksońskiego (starosaskiego)]]. Kod ISO 639-2 '''nds''' (tak jak i dolnoniemiecki). Dialekty te dały początek nowszym dialektom zwanym [[dialekty wschodniodolnoniemieckie|dialektami wschodniodolnoniemieckimi]] i wraz z nimi tworzą [[język dolnoniemiecki]]. Stąd też tę odmianę języka niemieckiego często określa się jako właściwą dolnosaksońską (''Nedersaksisch''). |
|||
[[Plik:Nedersaksiese taalgebied.png|thumb|290px|Język dolnosaksoński]] |
|||
'''Język dolnosaksoński''' (''Nedersaksisch'' lub ''Neddersassisch'', w [[język niemiecki|języku niemieckim]] ''Niedersächsisch'') – [[wariant]] [[język dolnoniemiecki|języka dolnoniemieckiego]] nazywany również '''językiem zachodniodolnoniemieckim'''. Wywodzi się z [[język starosaksoński|języka starosaksońskiego (starosaskiego)]]. Kod ISO 639-2 '''nds''' (tak jak i dolnoniemiecki). |
|||
== Charakterystyka == |
== Charakterystyka == |
||
Linia 26: | Linia 30: | ||
W średniowieczu odmiana języka dolnosaksońskiego z miasta [[Lubeka]] służyła jako [[lingua franca]] [[Hanza|Hanzy]] i zyskała duże znaczenie w rejonie [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] i [[Norwegia|Norwegii]]. W miastach hanzeatyckich dolnosaksoński był także językiem, w którym zapisywano dokumenty dyplomatyczne i sądownicze. |
W średniowieczu odmiana języka dolnosaksońskiego z miasta [[Lubeka]] służyła jako [[lingua franca]] [[Hanza|Hanzy]] i zyskała duże znaczenie w rejonie [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] i [[Norwegia|Norwegii]]. W miastach hanzeatyckich dolnosaksoński był także językiem, w którym zapisywano dokumenty dyplomatyczne i sądownicze. |
||
=== |
=== Formowanie odmian wschodnich === |
||
Wschodnie dialekty dolnoniemieckie wywodzą się z gwar zachodnich (właściwych dolnosaskich). Język dolnosaksoński w wyniku ekspansji drastycznie zwiększył swój obszar najpierw do całych północnych Niemiec, a później także i północnej [[Polska|Polski]]. To wszystko spowodowało wymarcie najpierw [[język połabski|dialektów połabskich]], a potem wszystkich [[grupa pomorska języków lechickich|słowiańskich gwar pomorskich]] (z wyjątkiem [[język kaszubski|kaszubszczyzny]] i [[Gwara słowińska|gwary słowińskiej]]) i [[język pruski|języka pruskiego]]. W ten sposób powstały dialekty: [[dialekt meklemburski|meklemburski]], [[gwara zachodniopomorska języka dolnoniemieckiego|przedniopomorski]] (i inne germańskie [[gwary pomorskie języka dolnoniemieckiego|gwary pomorskie]]), północnomarchijski i [[dialekt dolnopruski|dolnopruski]]. |
|||
== Podział == |
== Podział == |
||
=== Niemcy === |
=== Niemcy === |
||
* dialekt szlezwicki |
|||
* dialekt holsztyński |
|||
* dialekt północnodolnosaksoński |
* dialekt północnodolnosaksoński |
||
** gwara wschodniofryzyjska |
|||
* dialekt wschodniofryzyjski |
|||
** gwara szlezwicka |
|||
** gwara holsztyńska |
|||
* dialekt westfalski |
* dialekt westfalski |
||
* dialekt ostfalski |
* dialekt ostfalski |
||
=== Holandia === |
=== Holandia === |
||
{{ |
{{osobny artykuł|Język dolnosaksoński w Holandii}} |
||
* dialekt Gronings |
* dialekt [[Gronings]] |
||
* dialekt Kollumerlands |
* dialekt [[Kollumerlands]] |
||
* dialekt Stellingwerfs |
* dialekt [[Stellingwerfs]] |
||
* dialekt Zuid-Drents |
* dialekt [[Zuid-Drents]] |
||
* dialekt Midden-Drents |
* dialekt [[Midden-Drents]] |
||
* dialekt Twents |
* dialekt [[Twents]] |
||
* dialekt Twents-Graafschaps |
* dialekt [[Twents-Graafschaps]] |
||
* dialekt Gelders-Overijssels |
* dialekt [[Gelders-Overijssels]] |
||
* dialekt Veluws |
* dialekt [[Veluws]] |
||
== Zobacz też == |
|||
* [[język wschodniodolnoniemiecki]] |
|||
* [[Języki dolnoniemieckie]] |
|||
{{Język niemiecki}} |
|||
{{Języki germańskie}} |
{{Języki germańskie}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Język dolnoniemiecki]] |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Języki zachodniogermańskie]] |
||
[[Kategoria:Dialekty niemieckie|zachodnioniemieckie, dialekty]] |
|||
[[de:Niedersächsische Sprache]] |
|||
[[en:West Low German]] |
|||
[[es:Bajo sajón]] |
|||
[[fr:Bas-saxon]] |
|||
[[he:סקסונית]] |
|||
[[it:basso sassone]] |
|||
[[la:Lingua saxonica]] |
|||
[[li:Nedersaksisch]] |
|||
[[nl:Nedersaksisch]] |
|||
[[nds:Neddersassisch]] |
|||
[[nds-nl:Nedersaksisch]] |
|||
[[sco:Nether-Saxon]] |
Aktualna wersja na dzień 03:03, 30 kwi 2020
Obszar | |||
---|---|---|---|
Liczba mówiących |
ok. 3 mln | ||
Pismo/alfabet | |||
Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
Status oficjalny | |||
język urzędowy | Niemcy: Szlezwik-Holsztyn jako język regionalny | ||
UNESCO | 2 wrażliwy↗ | ||
Kody języka | |||
ISO 639-2 | nds | ||
ISO 639-3 | nds | ||
Glottolog | west2357 | ||
SIL | NDS | ||
W Wikipedii | |||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Dialekty zachodniodolnoniemieckie – zachodni wariant języka dolnoniemieckiego. Wywodzą się z języka starosaksońskiego (starosaskiego). Kod ISO 639-2 nds (tak jak i dolnoniemiecki). Dialekty te dały początek nowszym dialektom zwanym dialektami wschodniodolnoniemieckimi i wraz z nimi tworzą język dolnoniemiecki. Stąd też tę odmianę języka niemieckiego często określa się jako właściwą dolnosaksońską (Nedersaksisch).
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Klasyfikacja i status
[edytuj | edytuj kod]Grupa etnolektów dolnoniemieckich (czyli także i język dolnosaksoński) jest często klasyfikowana jako dialekty języka niemieckiego, głównie dlatego, że na terenach północnych Niemiec występuje dyglosja – w mowie używany jest dialekt dolnoniemiecki i język niemiecki, natomiast w piśmie niemal wyłącznie język niemiecki. Sytuacja ta ulega zmianie od 1994 roku, gdyż od tej pory język ten jest chroniony przez Unię Europejską. W niektórych landach istnieje nawet ustawodawstwo chroniące dolnosaksoński przed dyskryminacją, urzędnicy są zobowiązani, aby na pisma petentów w języku dolnosaksońskim odpowiadać również po dolnosaksońsku. Używany jest on na terenie landów Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn, Brema, Hamburg, Nadrenia Północna-Westfalia i zachodniej części landu Saksonia-Anhalt. Język ten używany jest również w Holandii (prowincje Groningen, Overijssel i Drenthe). Teksty w tym języku zapisywane są według dwóch różnych ortografii – niemieckiej i holenderskiej. Dostarcza to jednak problemów jego użytkownikom, gdyż nieznajomość fonetyki języka bazowego tworzy sztuczną barierę w komunikacji pisemnej, mimo iż mówiony język dolnosaksoński w obu krajach jest niemal identyczny.
W średniowieczu odmiana języka dolnosaksońskiego z miasta Lubeka służyła jako lingua franca Hanzy i zyskała duże znaczenie w rejonie Morza Bałtyckiego i Norwegii. W miastach hanzeatyckich dolnosaksoński był także językiem, w którym zapisywano dokumenty dyplomatyczne i sądownicze.
Formowanie odmian wschodnich
[edytuj | edytuj kod]Wschodnie dialekty dolnoniemieckie wywodzą się z gwar zachodnich (właściwych dolnosaskich). Język dolnosaksoński w wyniku ekspansji drastycznie zwiększył swój obszar najpierw do całych północnych Niemiec, a później także i północnej Polski. To wszystko spowodowało wymarcie najpierw dialektów połabskich, a potem wszystkich słowiańskich gwar pomorskich (z wyjątkiem kaszubszczyzny i gwary słowińskiej) i języka pruskiego. W ten sposób powstały dialekty: meklemburski, przedniopomorski (i inne germańskie gwary pomorskie), północnomarchijski i dolnopruski.
Podział
[edytuj | edytuj kod]Niemcy
[edytuj | edytuj kod]- dialekt północnodolnosaksoński
- gwara wschodniofryzyjska
- gwara szlezwicka
- gwara holsztyńska
- dialekt westfalski
- dialekt ostfalski
Holandia
[edytuj | edytuj kod]- dialekt Gronings
- dialekt Kollumerlands
- dialekt Stellingwerfs
- dialekt Zuid-Drents
- dialekt Midden-Drents
- dialekt Twents
- dialekt Twents-Graafschaps
- dialekt Gelders-Overijssels
- dialekt Veluws