„Rússneska byltingin 1917“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Nýjasta útgáfa síðan 15. maí 2024 kl. 09:27

Hermenn halda á borða sem á stendur „Kommúnismi“ um stræti Moskvu.

Rússneska byltingin 1917 er afdrifaríkur atburður á 20. öld og er í raun heiti yfir nokkrar misstórar byltingar, þar sem sú stærsta var gerð 1917. Alexander II Rússlandskeisari batt enda á Krímstríðið þegar hann komst til valda og gerði úrbætur til að færa landið í nútímalegra horf.

Alexander III sonur hans dró til baka margar af úrbótum föður síns sem olli mikilli óánægju meðal Rússa. Nikulás II, síðasti keisari Rússlands, komst til valda árið 1894. Rússar töpuðu stríði gegn Japönum og leiddi til mótmæla, en fyrsta uppreisnin í Rússlandi var árið 1905 og er oft kölluð „blóðugi sunnudagurinn“. Vladímír Lenín var einn af leiðtogum uppreisnarinnar en hann hafði kynnt sér kommúnisma Karls Marx. Febrúarbyltingin var árið 1917 en þá gengust hersveitir keisarans til liðs við mótmælendurna og Nikulás II sagði af sér. Við tók svokölluð bráðabirgðastjórn. Keisarafjölskyldan var send til Síberíu í stofufangelsi. Bráðabirgðastjórnin vildi halda áfram þátttöku Rússlands í heimsstyrjöldinni og jókst fylgi bolsévika því um megn. Októberbyltingin var einnig 1917 og ákváðu þá bolsévikar að hirða valdið af bráðabirgðastjórninni. Eftir að bolsévikar náðu valdi gerðu þeir friðarsamning við Þjóðverja árið 1918. Svokallaðir hvítliðar sem samanstóðu af gagnbyltingarmönnum bolsévika og bandamönnum herjuðu á Jekaterínbúrg til að bjarga keisarafjölskyldunni frá bolsévikum. Keisarafjölskyldan var tekin af lífi sumarið 1918 með fyrirskipun frá bolsévikum. Borgarastyrjöldin milli rauðliða og hvítliða stóð í þrjú ár eftir það og lauk með sigri bolsévika. Sovétríkin voru svo stofnuð í enda styrjaldarinnar og Lenín var fyrsti leiðtogi Sovétríkjanna.

Aðdragandinn

Alexander II Rússlandskeisari batt enda á Krímstríðið eftir að hann tók við af föður sínum 1855. Eftir ósigur Rússlands í stríðinu sá Alexander II Rússakeisari hvað þjóð hans var langt á eftir öðrum Evrópuríkjum. Með því að aflétta ánauð bænda, endurskipurleggja stjórnkerfið, ýta undir framfarir iðnaðar og samgangna ásamt því að umbæta herinn færði hann Rússland til nútímans. Alexander II var myrtur af meðlimum leynifélagsins Narodnya Volya. Sonur hans Alexander III tók við af honum og dró til baka margt af því sem faðir hans hafði breytt. Það leiddi til fyrstu stóru byltingarinnar í Rússlandi.

Nikulás II tók við af Alexander III árið 1894 og lofaði hann þjóð sinni réttarbótum. Sama ár og Nikulás tók við gekk Rússland í lið bandamanna í fyrri heimsstyrjöldinni. Nikulás stóð ekki við loforð sitt en þær lestir sem höfðu flutt matvæli og eldsneyti til iðnaðarborganna voru nú nýttar undir herflutninga og vopnaflutninga til vígstöðva þeirra í stríðinu. Eftir ósigur Rússlands gegn Japönum um frekarar landssvæði varð uppreisn í landinu, þá stofnaði ríkisstjórnin Dúmuna sem var landþing. Dúmuna skipuðu mest megnis íhaldssamir velmektarmenn svo ekki var miklu breytt fyrir almúgann.

Fyrsta alvarlega byltingin í Rússlandi var 22. janúar 1905 og er oft kölluð blóðugi sunnudagurinn. Í þeirri uppreisn gerðu um 200 þúsund manns áhlaup á Vetrarhöllina í Pétursborg. Föðurbróðir Nikulásar skipaði hersveitum að skjóta á lýðinn og varð það um 100 manns að bana. Vladímír Lenín var einn af leiðtogum þessarar uppreisnar en hann hafði kynnt sér rit Karls Marx um kommúnisma en eftir að byltingin hafði verið bæld niður var hann sendur í útlegð. Lenín sneri þó heim árið 1917 þegar febrúarbyltingin hófst.^[1]^[2]

Febrúarbyltingin

Á kvennadaginn 23. febrúar (8. mars) 1917 hófu konur í St. Pétursborg verkfall. Hermenn voru sendir til Pétursborgar til þess að bæla niður mótmælin en hluti þeirra gengu til liðs með mótmælendum. Mótmælin gerðu það að verkum að Nikulás II sagði af sér í mars eftir aðeins fimm daga uppreisn og Georgíj Lvov tók við eftir að bróðir Nikulásar neitaði að taka við krúnunni. Tvenns konar stjórn réði ríkjum í Rússlandi eftir fráfall keisarans. Annars vegar bráðabirgðastjórn og sovétin sem voru undir stjórn sósíaldemókrata. Sovétmenn voru aðallega hermenn og verkamenn.

Eftir að Nikulás Rússakeisari hafði sagt af sér var hann og fjölskylda hans sett í stofufangelsi í Alexandershöllinni í Pétursborg. Bráðabirgðastjórnin ætlaði að senda þau til Englands en sovétin stöðvuðu þá ráðagerð og var keisarafjölskyldan því send til Tobolsk í Síberíu.

Fljótlega varð Aleksandr Kerenskíj úr þjóðbyltingarflokknum leiðtogi bráðabirgðastjórnarinnar frá júlí 1917. Bráðabirgastjórnin vildi halda áfram í stríðinu þrátt fyrir vaxandi andstöðu gegn því, enda var markmið byltingarinnar að enda stríðið. Þessi ákvörðum stjórnarinnar varð til þess að vægi rótækra sósíaldemókrata, betur þekktir sem Bolsévikar, jókst. Leiðtogi bolsévika var Vladimír Lenín.^[3]

Októberbyltingin

Októberbyltingin hófst í Tallinn þann 23. október 1917 (5. nóv) en 25. október í Pétursborg. Nýja stjórnin var skipuð af alþýðufulltrúum. Nýja stjórnin hækkaði laun, kom á átta stunda vinnutíma og þjóðnýtti banka.

Bolsévikar ákváðu að taka völdin með vopnaðri byltingu og hertóku helstu staði Pétursborgar. Þeir gerðu áhlaup á Vetrarhöllina þar sem aðsetur bráðabirgðastjórnarinnar var. Lenín stofnaði fyrstu ríkisstjórn verkamannaráða eftir að bolsévikar sviptu Aleksandr Kerenskíj og stjórn hans völdin. Bolsévikar gerðu friðarsamning við Þjóðverja þann 3. mars 1918. Við þennan samning fékk Þýskaland yfirráð yfir ýmsum ríkjum sem tilheyrðu Rússlandi. Bolsévikar höfðu stuðning víðs vegar um landið, enda bannaði Lenín andstöðuflokka í landinu. Gerð var sérstök lögreglusveit, Téka, sem sá um að tryggja einræðisvald bolsévika. Gagnbyltingamenn, sósíalistar og lýðræðisinnar, ásamt Bretum, Frökkum og Bandaríkjamönnum gerðu herlið sem kallaðist hvítliðar til að berjast gegn bolsévikum/rauðliðum.

Keisarafjölskyldan var flutt til Jekaterínbúrg í Síberíu í maí 1918. Hvítliðar undir stjórn Alexanders V. Koltsjaks sóttu grimmt á borgina en talið er að hvítliðar hafi ætlað að frelsa fjölskylduna. Hvítliðar hertóku Jekaterínbúrg með hjálp frá tékkneskum hersveitum. Aðfaranótt 17. júlí 1918 var keisarafjölskyldan myrt af leyniþjónustumanni, Jakov Júrovskíj, frá Tomsk. Aftökuna fyrirskipaði annaðhvort ríkisstjórnin í Jekaterínbúrg eða miðstjórnin í Moskvu. Ættingjar keisarans voru ekki óhultir en tíu þeirra voru myrtir af byltingamönnum og talið er að 35 hafi flúið frá Rússlandi.^[4]^[5]^[6]^[7]

Stofnun Sovétríkjanna

Á árunum 1918 til 1921 var blóðug borgarastyrjöld í Rússlandi á milli hvítliða og rauðliða. Borgarastyrjöldinni lauk með sigri rauðliða þrátt fyrir hjálp bandamanna. Árið 1922 voru svo Sovétríkin stofnuð sem ríkissamband Rússlands, Hvíta-Rússlands, Úkraínu og Kákasusríkjasambandsins, samanstendur af Armeníu, Aserbaídsjan og Georgíu. Lenín var fyrsti leiðtogi Sovétríkjanna en Sovétríkin er fyrsta ríkið þar sem kommúnistar komust til valda.^[8]

Tilvísanir

↑ Berndl, Klaus. bls. 405-406.
↑ Ganeri, Anita. bls. 192-193.
↑ Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).
↑ Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).
↑ Brendl, Klaus. bls. 405-406.
↑ Andreu, Guillemette. bls. 250-251.
↑ Sverrir Jakobsson. „Hvað varð um rússnesku keisarafjölskylduna í októberbyltingunni?“. Vísindavefurinn 29.5.2006. http://visindavefur.is/?id=5980. (Skoðað 11.4.2012).
↑ Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).

Heimildir

Adams, Simon o.fl.: 20. öldin. Helga Þórarinsdóttir o.fl. íslenskuðu. Vaka-Helgafell, Reykjavík 1999. Bls: 123-125
Andreu, Guillemetta o.fl.: Heims saga atlas. Dagur Þorleifsson íslenskaði. Iðunn, Reykjavík 1996. Bls: 250-251
Brendl, Klaus o.fl.: Saga mannsins, frá örófi fram á þennan dag. Ásdís Guðnadóttir o.fl. íslenskuðu. Skuggi-forlag, Reykjavík 2008.
Ganeri, Anita o.fl.: Saga veraldar, við upphaf nýrrar aldar. Helga Þórarinsdóttir og Jóhanna Þráinsdóttir íslenskuðu. Vaka-Helgafell, Reykjavík 1999. Bls: 192-193
Guðrún K. Valgeirsdóttir: Saga 203. 2012, 19. mars. „Rússneska byltingin (Októberbyltingin)“. http://saga203.tripod.com/RitgerdirGKV/Russneskabyltingin.htm Geymt 19 september 2015 í Wayback Machine
Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).
Sverrir Jakobsson. „Hvað varð um rússnesku keisarafjölskylduna í októberbyltingunni?“. Vísindavefurinn 29.5.2006. http://visindavefur.is/?id=5980. (Skoðað 11.4.2012).

[1] Berndl, Klaus. bls. 405-406.

[2] Ganeri, Anita. bls. 192-193.

[3] Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).

[4] Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).

[5] Brendl, Klaus. bls. 405-406.

[6] Andreu, Guillemette. bls. 250-251.

[7] Sverrir Jakobsson. „Hvað varð um rússnesku keisarafjölskylduna í októberbyltingunni?“. Vísindavefurinn 29.5.2006. http://visindavefur.is/?id=5980. (Skoðað 11.4.2012).

[8] Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Lína 1: / Lína 1: @@
+{{Tilvísun|Rússneska byltingin}}
-'''Rússneska byltingin 1917''' er einn merkasti atburður [[20. öldin|20. aldar]]. Byltingarnar voru nokkrar og misstórar en sú stærsta var [[1917]]. [[Krímstríðið]] endaði [[Alexander II rússlandskeisari]] þegar hann komst til valda, og gerði hann úrbætur til að færa land sitt til nútímans. [[Alexander III]] sonur hans dró til baka margar af úrbótum föður síns sem varð til mikilla óánægju Rússa. [[Nikulás II]] síðasti keisari [[Rússland]]s komst til valda árið [[1894]]. Rússar töpuðu stríði gegn [[Japan|Japönum]] og olli það mótmælum en fyrsta uppreisnin í Rússlandi var árið [[1905]] og er oft kölluð „blóðugi sunnudagurin“. [[Lenín]] var einn af leiðtogum uppreisnarinnar en hann hafði kynnt sér [[Kommúnismi|kommúnisma]] [[Karl Marx|Karls Marx]]. Febrúarbyltingin var árið 1917 en þá gengust hersveitir keisarans til liðs við mótmælendurna og Nikulás II sagði af sér. Við tók svokölluð bráðabirgðastjórn. Keisarafjölskyldan var send til [[Síbería|Síberíu]] í [[stofufangelsi]]. Bráðabirgðastjórnin vildi halda áfram þátttöku Rússlands í [[Fyrri heimsstyrjöldin|heimsstyrjöldinni]] og jókst fylgi bolsévika því um megn. Októberbyltingin var einnig 1917 og ákváðu þá bolsévikar að hirða valdið af bráðabirgðastjórninni. Eftir að bolsévikar náðu valdi gerðu þeir friðarsamning við [[Þýskaland|Þjóðverja]] árið [[1918]]. Svokallaðir hvítliðar sem samanstóðu af gagnbyltingarmönnum bolsévika og bandamönnum herjuðu á Ékaternínburg til að bjarga keisarafjölskyldunni frá bolsévikum. Keisarafjölskyldan var tekin af lífi sumarið 1918 með fyrirskipun frá bolsévikum. hamBorgarastyrjöldin stóð í þrjú ár eftir það og lauk með sigri bolsévika. [[Sovétríkin]] voru svo stofnuð í enda styrjaldarinnar og Lenín var fyrsti leiðtogi Sovétríkjanna.
+[[File:Armed soldiers carry a banner reading 'Communism', Nikolskaya street, Moscow, October 1917.jpg|right|thumb|290px|Hermenn halda á borða sem á stendur „[[Kommúnismi]]“ um stræti [[Moskva|Moskvu]].]]
+'''Rússneska byltingin 1917''' er afdrifaríkur atburður á [[20. öld]] og er í raun heiti yfir nokkrar misstórar byltingar, þar sem sú stærsta var gerð [[1917]]. [[Alexander II Rússlandskeisari]] batt enda á [[Krímstríðið]] þegar hann komst til valda og gerði úrbætur til að færa landið í nútímalegra horf.
+[[Alexander 3. Rússakeisari|Alexander III]] sonur hans dró til baka margar af úrbótum föður síns sem olli mikilli óánægju meðal Rússa. [[Nikulás II]], síðasti keisari [[Rússland]]s, komst til valda árið [[1894]]. Rússar töpuðu stríði gegn [[Japan|Japönum]] og leiddi til mótmæla, en fyrsta uppreisnin í Rússlandi var árið [[1905]] og er oft kölluð „blóðugi sunnudagurinn“. [[Vladímír Lenín]] var einn af leiðtogum uppreisnarinnar en hann hafði kynnt sér [[Kommúnismi|kommúnisma]] [[Karl Marx|Karls Marx]]. Febrúarbyltingin var árið 1917 en þá gengust hersveitir keisarans til liðs við mótmælendurna og Nikulás II sagði af sér. Við tók svokölluð bráðabirgðastjórn. Keisarafjölskyldan var send til [[Síbería|Síberíu]] í [[stofufangelsi]]. Bráðabirgðastjórnin vildi halda áfram þátttöku Rússlands í [[Fyrri heimsstyrjöldin|heimsstyrjöldinni]] og jókst fylgi bolsévika því um megn. Októberbyltingin var einnig 1917 og ákváðu þá bolsévikar að hirða valdið af bráðabirgðastjórninni. Eftir að bolsévikar náðu valdi gerðu þeir friðarsamning við [[Þýskaland|Þjóðverja]] árið [[1918]]. Svokallaðir hvítliðar sem samanstóðu af gagnbyltingarmönnum bolsévika og bandamönnum herjuðu á [[Jekaterínbúrg]] til að bjarga keisarafjölskyldunni frá bolsévikum. Keisarafjölskyldan var tekin af lífi sumarið 1918 með fyrirskipun frá bolsévikum. [[Rússneska borgarastyrjöldin|Borgarastyrjöldin]] milli rauðliða og hvítliða stóð í þrjú ár eftir það og lauk með sigri bolsévika. [[Sovétríkin]] voru svo stofnuð í enda styrjaldarinnar og Lenín var fyrsti leiðtogi Sovétríkjanna.
 == Aðdragandinn ==
-Alexander II rússlandskeisari batt enda á Krímstríðið eftir að hann tók við af föður sínum 1855. Eftir ósigur Rússlands í stríðinu sá Alexander II Rússakeisari hvað þjóð hans var langt á eftir öðrum Evrópuríkjum. Með því að aflétta ánauð bænda, endurskipurleggja stjórnkerfið, ýta undir framfarir iðnaðar og samgangna ásamt því að umbæta herinn færði hann Rússland til nútímans. Alexander II var myrtur af meðlimum leynifélagsins Narodnya Volya. Sonur hans Alexander III tók við af honum og dróg til baka margt af því sem faðir hans hafði breytt. Það leiddi til fyrstu stóru byltingarinnar í Rússlandi.
+Alexander II Rússlandskeisari batt enda á Krímstríðið eftir að hann tók við af föður sínum 1855. Eftir ósigur Rússlands í stríðinu sá Alexander II Rússakeisari hvað þjóð hans var langt á eftir öðrum Evrópuríkjum. Með því að aflétta ánauð bænda, endurskipurleggja stjórnkerfið, ýta undir framfarir iðnaðar og samgangna ásamt því að umbæta herinn færði hann Rússland til nútímans. Alexander II var myrtur af meðlimum leynifélagsins Narodnya Volya. Sonur hans Alexander III tók við af honum og dró til baka margt af því sem faðir hans hafði breytt. Það leiddi til fyrstu stóru byltingarinnar í Rússlandi.
-Nikulás II tók við af Alexander III árið 1894 og lofaði hann þjóð sinni réttarbótum. Sama ár og Nikulás tók við gekk Rússland í lið bandamanna í fyrr heimsstyrjöldinni. Nikulás stóð ekki við loforð sitt en þær lestir sem höfðu flutt matvæli og eldsneyti til iðnaðarborganna voru nú nýttar undir herflutninga og vopnaflutninga til vígstöðva þeirra í stríðinu. Eftir ósigur Rússlands gegn Japönum um frekarar landssvæði varð uppreisn í landinu, þá stofnaði ríkisstjórnin Dúmuna sem var landþing. Dúmuna skipuðu mest megnis íhaldssamir velmektarmenn svo ekki var miklu breytt fyrir almúgann.
+Nikulás II tók við af Alexander III árið 1894 og lofaði hann þjóð sinni réttarbótum. Sama ár og Nikulás tók við gekk Rússland í lið [[Bandamenn (fyrri heimsstyrjöldin)|bandamanna]] í [[fyrri heimsstyrjöldin]]ni. Nikulás stóð ekki við loforð sitt en þær lestir sem höfðu flutt matvæli og eldsneyti til iðnaðarborganna voru nú nýttar undir herflutninga og vopnaflutninga til vígstöðva þeirra í stríðinu. Eftir ósigur Rússlands gegn Japönum um frekarar landssvæði varð uppreisn í landinu, þá stofnaði ríkisstjórnin Dúmuna sem var landþing. Dúmuna skipuðu mest megnis íhaldssamir velmektarmenn svo ekki var miklu breytt fyrir almúgann.
-Fyrsta alvarlega byltingin í Rússlandi var 22. janúar 1905 og er oft kölluð blóðugi sunnudagurinn. Í þeirri uppreisn gerðu um 200 þúsund manns áhlaup á Vetrarhöllina í Pétursborg. Föðurbróðir Nikulásar skipaði hersveitum að skjóta á lýðinn og varð það um 100 manns að bana. Vladímír Lenín var einn af leiðtogum þessarar uppreisnar en hann hafði kynnt sér rit Karls Marx um kommúnisma en eftir að byltingin hafði verið bæld niður var hann sendur í útlegð. Lenín sneri þó heim árið 1917 þegar febrúarbyltingin hófst.<ref>Berndl, Klaus. bls. 405-406.</ref><ref>Ganeri, Anita. bls. 192-193.</ref>
+[[Rússneska byltingin 1905|Fyrsta alvarlega byltingin]] í Rússlandi var 22. janúar 1905 og er oft kölluð blóðugi sunnudagurinn. Í þeirri uppreisn gerðu um 200 þúsund manns áhlaup á Vetrarhöllina í Pétursborg. Föðurbróðir Nikulásar skipaði hersveitum að skjóta á lýðinn og varð það um 100 manns að bana. Vladímír Lenín var einn af leiðtogum þessarar uppreisnar en hann hafði kynnt sér rit [[Karl Marx|Karls Marx]] um kommúnisma en eftir að byltingin hafði verið bæld niður var hann sendur í útlegð. Lenín sneri þó heim árið 1917 þegar febrúarbyltingin hófst.<ref>Berndl, Klaus. bls. 405-406.</ref><ref>Ganeri, Anita. bls. 192-193.</ref>
 == Febrúarbyltingin ==
+{{Aðalgrein|Febrúarbyltingin}}
-Á kvennadaginn 23. febrúar (8. mars) 1917 hófu konur í St. Pétursborg verkfall. Hermenn voru sendir til Pétursborgar til þess að bæla niður mótmælin en hluti þeirra gengu til liðs með mótmælendum. Mótmælin gerðu það að verkum að Nikulás II sagði af sér í mars eftir aðeins fimm daga uppreisn og Grigorij Lvov tók við  eftir að bróðir Nikulásar neitaði að taka við krúnunni. Tvenns konar stjórn réði ríkjum í Rússlandi eftir fráfall keisarans. Annars vegar bráðabirgðastjórn og sovétin sem voru undir stjórn sósíaldemókrata. Sovétmenn voru aðallega hermenn og verkamenn.
+Á kvennadaginn 23. febrúar (8. mars) 1917 hófu konur í St. Pétursborg verkfall. Hermenn voru sendir til Pétursborgar til þess að bæla niður mótmælin en hluti þeirra gengu til liðs með mótmælendum. Mótmælin gerðu það að verkum að Nikulás II sagði af sér í mars eftir aðeins fimm daga uppreisn og [[Georgíj Lvov]] tók við eftir að bróðir Nikulásar neitaði að taka við krúnunni. Tvenns konar stjórn réði ríkjum í Rússlandi eftir fráfall keisarans. Annars vegar bráðabirgðastjórn og sovétin sem voru undir stjórn sósíaldemókrata. Sovétmenn voru aðallega hermenn og verkamenn.
 Eftir að Nikulás Rússakeisari hafði sagt af sér var hann og fjölskylda hans sett í stofufangelsi í Alexandershöllinni í Pétursborg. Bráðabirgðastjórnin ætlaði að senda þau til [[England]]s en sovétin stöðvuðu þá ráðagerð og var keisarafjölskyldan því send til Tobolsk í Síberíu.
-Fljótlega varð Aleksandr Kerenskij úr þjóðbyltingarflokknum leiðtogi bráðabirgðastjórnarinnar frá júlí 1917. Bráðabirgastjórnin vildi halda áfram í stríðinu  þrátt fyrir vaxandi andstöðu gegn því, enda var markmið byltingarinnar að enda stríðið. Þessi ákvörðum stjórnarinnar varð til þess að vægi rótækra sósíaldemókrata, betur þekktir sem Bolsévikar, jókst. Leiðtogi bolsévika var Vladimír Lenín.<ref>Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).</ref>
+Fljótlega varð [[Aleksandr Kerenskíj]] úr þjóðbyltingarflokknum leiðtogi bráðabirgðastjórnarinnar frá júlí 1917. Bráðabirgastjórnin vildi halda áfram í stríðinu þrátt fyrir vaxandi andstöðu gegn því, enda var markmið byltingarinnar að enda stríðið. Þessi ákvörðum stjórnarinnar varð til þess að vægi rótækra sósíaldemókrata, betur þekktir sem Bolsévikar, jókst. Leiðtogi bolsévika var Vladimír Lenín.<ref>Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).</ref>
 == Októberbyltingin ==
+{{Aðalgrein|Októberbyltingin}}
-Októberbyltingin hófst í Tallin þann 23. október 1917 (5. nóv) en 25. október í Pétursborg. Nýja stjórnin var skipuð af alþýðufulltrúum. Nýja stjórnin hækkaði laun, kom á átta stunda vinnutíma og þjóðnýtti banka.
+Októberbyltingin hófst í Tallinn þann 23. október 1917 (5. nóv) en 25. október í Pétursborg. Nýja stjórnin var skipuð af alþýðufulltrúum. Nýja stjórnin hækkaði laun, kom á átta stunda vinnutíma og þjóðnýtti banka.
-Bolsévikar ákváðu að taka völdin með vopnaðri byltingu og hertóku helstu staði Pétursborgar. Þeir gerðu áhlaup á [[Vetrarhöllin]]a þar sem aðsetur bráðabirgðastjórnarinnar var. Lenín stofnaði fyrstu ríkisstjórn verkamannaráða eftir að bolsévikar sviptu Aleksandr Kerenskij og stjórn hans völdin. Bolsévikar gerðu friðarsamning við Þjóðverja þann 3. mars 1918. Við þennan samning fékk Þýskaland yfirráð yfir ýmsum ríkjum sem tilheyrðu Rússlandi. Bolsévikar höfðu stuðning víðs vegar um landið, enda bannaði Lenín andstöðuflokka í landinu. Gerð var sérstök lögreglusveit, Téka, sem sá um að tryggja einræðisvald bolsévika.  Gagnbyltingamenn, sósíalistar og lýðræðisinnar, ásamt [[Bretland|Bretum]], [[Frakkland|Frökkum]] og [[Bandaríkin|Bandaríkjamönnum]] gerðu herlið sem kallaðist hvítliðar til að berjast gegn bolsévikum/rauðliðum.
+Bolsévikar ákváðu að taka völdin með vopnaðri byltingu og hertóku helstu staði Pétursborgar. Þeir gerðu áhlaup á [[Vetrarhöllin]]a þar sem aðsetur bráðabirgðastjórnarinnar var. Lenín stofnaði fyrstu ríkisstjórn verkamannaráða eftir að bolsévikar sviptu Aleksandr Kerenskíj og stjórn hans völdin. Bolsévikar gerðu [[Brest-Litovsk-samningurinn|friðarsamning við Þjóðverja]] þann 3. mars 1918. Við þennan samning fékk Þýskaland yfirráð yfir ýmsum ríkjum sem tilheyrðu Rússlandi. Bolsévikar höfðu stuðning víðs vegar um landið, enda bannaði Lenín andstöðuflokka í landinu. Gerð var sérstök lögreglusveit, Téka, sem sá um að tryggja einræðisvald bolsévika. Gagnbyltingamenn, sósíalistar og lýðræðisinnar, ásamt [[Bretland|Bretum]], [[Frakkland|Frökkum]] og [[Bandaríkin|Bandaríkjamönnum]] gerðu herlið sem kallaðist hvítliðar til að berjast gegn bolsévikum/rauðliðum.
-Keisarafjölskyldan var flutt til Ékaternínburg í Síberíu í maí 1918. Hvítliðar undir stjórn Alexanders V. Koltsjaks sóttu grimmt á borgina en talið er að hvítliðar hafi ætlað að frelsa fjölskylduna. Hvítliðar hertóku Ékaternínburg með hjálp frá tékkneskum hersveitum. Aðfaranótt 17. júlí 1918 var keisarafjölskyldan myrt af leyniþjónustumanni, Jakov Júrovskíj, frá Tomsk. Aftökuna fyrirskipaði annaðhvort ríkisstjórnin í Ékaternínburg eða miðstjórnin í [[Moskva|Moskvu]]. Ættingjar keisarans voru ekki óhultir en tíu þeirra voru myrtir af byltingamönnum og talið er að 35 hafi flúið frá Rússlandi.<ref>Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).</ref><ref>Brendl, Klaus. bls. 405-406.</ref><ref>Andreu, Guillemette. bls. 250-251.</ref><ref>Sverrir Jakobsson. „Hvað varð um rússnesku keisarafjölskylduna í októberbyltingunni?“. Vísindavefurinn 29.5.2006. http://visindavefur.is/?id=5980. (Skoðað 11.4.2012).</ref>
+Keisarafjölskyldan var flutt til [[Jekaterínbúrg]] í Síberíu í maí 1918. Hvítliðar undir stjórn [[Aleksandr Koltsjak|Alexanders V. Koltsjaks]] sóttu grimmt á borgina en talið er að hvítliðar hafi ætlað að frelsa fjölskylduna. Hvítliðar hertóku Jekaterínbúrg með hjálp frá tékkneskum hersveitum. Aðfaranótt 17. júlí 1918 var keisarafjölskyldan myrt af leyniþjónustumanni, Jakov Júrovskíj, frá Tomsk. Aftökuna fyrirskipaði annaðhvort ríkisstjórnin í Jekaterínbúrg eða miðstjórnin í [[Moskva|Moskvu]]. Ættingjar keisarans voru ekki óhultir en tíu þeirra voru myrtir af byltingamönnum og talið er að 35 hafi flúið frá Rússlandi.<ref>Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).</ref><ref>Brendl, Klaus. bls. 405-406.</ref><ref>Andreu, Guillemette. bls. 250-251.</ref><ref>Sverrir Jakobsson. „Hvað varð um rússnesku keisarafjölskylduna í októberbyltingunni?“. Vísindavefurinn 29.5.2006. http://visindavefur.is/?id=5980. (Skoðað 11.4.2012).</ref>
 == Stofnun Sovétríkjanna ==
@@ Lína 33: / Lína 40: @@
 * Brendl, Klaus o.fl.: ''Saga mannsins, frá örófi fram á þennan dag''. Ásdís Guðnadóttir o.fl. íslenskuðu. Skuggi-forlag, Reykjavík 2008.
 * Ganeri, Anita o.fl.: ''Saga veraldar, við upphaf nýrrar aldar''. Helga Þórarinsdóttir og Jóhanna Þráinsdóttir íslenskuðu. Vaka-Helgafell, Reykjavík 1999. Bls: 192-193
-* Guðrún K. Valgeirsdóttir: ''Saga 203''. 2012, 19. mars. „Rússneska byltingin (Októberbyltingin)“. http://saga203.tripod.com/RitgerdirGKV/Russneskabyltingin.htm
+* Guðrún K. Valgeirsdóttir: ''Saga 203''. 2012, 19. mars. „Rússneska byltingin (Októberbyltingin)“. http://saga203.tripod.com/RitgerdirGKV/Russneskabyltingin.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150919073456/http://saga203.tripod.com/RitgerdirGKV/Russneskabyltingin.htm |date=2015-09-19 }}
 * Sverrir Jakobsson. „Getið þið sagt mér eitthvað um rússnesku byltinguna 1917 og hvernig hún byrjaði?“. Vísindavefurinn 11.9.2008. http://visindavefur.is/?id=12700. (Skoðað 11.4.2012).
 * Sverrir Jakobsson. „Hvað varð um rússnesku keisarafjölskylduna í októberbyltingunni?“. Vísindavefurinn 29.5.2006. http://visindavefur.is/?id=5980. (Skoðað 11.4.2012).
+[[Flokkur:Saga Rússlands]]
-[[af:Russiese Rewolusie (1917)]]
+[[Flokkur:Byltingar]]
-[[als:Russische Revolution]]
+[[Flokkur:Kommúnismi]]
-[[an:Revolución rusa de 1917]]
+[[Flokkur:1917]]
-[[ar:الثورة الروسية (1917)]]
-[[arz:الثوره الروسيه]]
-[[ast:Revolución rusa]]
-[[bat-smg:Rosėjės revuoliocėjė]]
-[[be:Рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]]
-[[be-x-old:Рэвалюцыя 1917 году ў Расеі]]
-[[bg:Руска революция (1917)]]
-[[br:Dispac'h Rusia 1917]]
-[[bs:Ruska revolucija]]
-[[ca:Revolució Russa]]
-[[ckb:شۆڕشی ڕووسیا]]
-[[cy:Chwyldro Rwsia]]
-[[da:Den Russiske Revolution 1917]]
-[[de:Russische Revolution]]
-[[el:Ρωσική Επανάσταση]]
-[[en:Russian Revolution]]
-[[eo:Rusia revolucio de 1917]]
-[[es:Revolución rusa]]
-[[et:1917. aasta revolutsioonid Venemaal]]
-[[eu:Errusiako Iraultza]]
-[[fa:انقلاب روسیه (۱۹۱۷)]]
-[[fo:Russiska kollveltingin 1917]]
-[[fr:Révolution russe]]
-[[fy:Russyske Revolúsje]]
-[[ga:Réabhlóid na Rúise 1917]]
-[[gl:Revolución Rusa de 1917]]
-[[he:המהפכה הרוסית (1917)]]
-[[hif:Russian Revolution of 1917]]
-[[hr:Ruska revolucija]]
-[[hu:1917-es oroszországi forradalmak]]
-[[hy:Ռուսական հեղափոխություն]]
-[[id:Revolusi Rusia]]
-[[it:Rivoluzione russa]]
-[[ja:ロシア革命]]
-[[ka:რუსეთის რევოლუცია (1917)]]
-[[ko:러시아 혁명]]
-[[la:Res Novae Russiae (1917)]]
-[[lt:Rusijos revoliucija]]
-[[lv:1917. gada Krievijas revolūcija]]
-[[mk:Руска револуција]]
-[[ml:റഷ്യന്‍ വിപ്ലവം]]
-[[mr:रशियन क्रांती]]
-[[ms:Revolusi Rusia 1917]]
-[[mwl:Reboluçon Russa de 1917]]
-[[nl:Russische Revolutie]]
-[[nn:Den russiske revolusjonen]]
-[[no:Den russiske revolusjon]]
-[[oc:Revolucion Russa]]
-[[pl:Rewolucje w Rosji 1917 roku]]
-[[pnb:انقلاب روس]]
-[[pt:Revolução Russa de 1917]]
-[[ro:Revoluția Rusă din 1917]]
-[[ru:Революция 1917 года в России]]
-[[scn:Rivuluzzioni russa]]
-[[sh:Ruska revolucija (1917.)]]
-[[simple:Russian Revolution of 1917]]
-[[sk:Ruská revolúcia 1917]]
-[[sl:Ruska revolucija]]
-[[sq:Revolucioni rus]]
-[[sr:Руска револуција]]
-[[sv:Ryska revolutionen]]
-[[sw:Mapinduzi ya Urusi ya 1917]]
-[[ta:உருசியப் புரட்சி (1917)]]
-[[th:การปฏิวัติรัสเซีย]]
-[[tr:Rus Devrimi (1917)]]
-[[uk:Російська революція (1917)]]
-[[ur:انقلاب روس]]
-[[vi:Cách mạng Nga (1917)]]
-[[war:Rebolusyon Ruso (1917)]]
-[[yi:רוסישע רעוואלוציע]]
-[[zh:1917年俄国革命]]
-[[zh-yue:俄國革命]]