Судан

Судан جمهورية السودان Jumhūriyyat as-Sūdān
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: النصر لنا («Перамога наша»)
Дзяржаўны гімн: «نحن جند لله جند الوطن»
Афіцыйная мова	арабская, ангельская
Сталіца	Хартум
Найбуйнейшы горад	Хартум
Форма кіраваньня прэзыдэнт віцэ-прэзыдэнт	рэспубліка Амар Насан аль-Башыр Алі Асман Таха
Плошча  • агульная  • адсотак вады	16-е месца ў сьвеце 1 886 068 км² 6
Насельніцтва  • агульнае (2008)  • шчыльнасьць	40-е месца ў сьвеце 30 894 000 16,4/км²
СУП  • агульны (2011)  • на душу насельніцтва	69 месца ў сьвеце $123,636 млрд $2309
Валюта	Суданскі фунт (SDG)
Часавы пас	EAT (UTC+3)
Незалежнасьць — ад Эгіпту і Вялікабрытаніі	1 студзеня 1956
Аўтамабільны знак	SUD
Дамэн верхняга ўзроўню	.sd
Тэлефонны код	+249
Мапа Судану

Рэспубліка Суда́н (па-арабску: سودان‎) — дзяржава ў Паўночна-Ўсходняй Афрыцы. Мяжуе з Эгіптам на поўначы, Лібіяй на паўночным захадзе, Чадам на захадзе, Цэнтральна-Афрыканскай Рэспублікай на паўднёвым захадзе, Паўднёвым Суданам на поўдні, Эрытрэяй і Этыёпіяй на паўднёвым усходзе. На паўночным усходзе мае выхад да Чырвонага мора. Сталіца — Хартум. Назва краіны паходзіць ад арабскага Bilad-al-sudan, даслоўна — «краіна чорных».

Гісторыя

9—15 студзеня 2011 году адбыўся рэфэрэндум у пытаньні незалежнасьці паўднёвай часткі краіны, у выніку якога 9 ліпеня 2011 году ад Судану аддзяліўся поўдзень у выглядзе незалежнай дзяржавы Паўднёвы Судан.

Палітыка

Дзяржаўнае ўладкаваньне

Судан зьяўляецца рэспублікай, часовая канстытуцыя якой дзейнічае з 2005 году. Кіраўнік дзяржавы і ўраду — прэзыдэнт.

Парлямэнт дзьвюхпалатны — Савет штатаў (50 месцаў, абіраецца органамі кіраваньня штатаў на 6-гадовы тэрмін) і Нацыянальная асамблея (450 месцаў, у 2005 годзе былі прызначаныя прэзыдэнтам — запоўнена 360 месцаў; 355 ад прэзыдэнцкай партыі Нацыянальны кангрэс і 5 беспартыйных).

11—15 ліпеня 2010 году прайшлі прэзыдэнцкія і парлямэнцкія выбары. Пераможцам прэзыдэнцкіх выбараў абвешчаны Амар Насан аль-Башыр (68,24 %). Паводле вынікаў парлямэнцкіх выбараў больш за ўсё галасоў набрала партыя Нацыянальнага кангрэсу Судану.

Адміністрацыйны падзел

Адміністрацыйны падзел Судану складаецца з 17 штатаў (па-арабску: wilayat‎), якія ў сваю чаргу падзяляюцца на 133 акругі.

Калі-некалі штаты таксама называюцца і правінцыямі:

• Белы Ніл
• Блакітны Ніл
• Гедарэф
• Заходні Дарфур
• Касала
• Ніл
• Паўднёвы Дарфур
• Паўднёвы Кардафан
• Паўночная
• Паўночны Дарфур
• Паўночны Кардафан
• Сэнар
• Усходні Дарфур
• Хартум
• Цэнтральны Дарфур
• Чырвонае мора
• Эль-Гезіра

Геаграфія

Большую частку тэрыторыі Судану займае плято (вышыня 300—1000 мэтраў), якое з поўдня на поўнач перасякае даліна ракі Ніл, утворанай зьліцьцём Белага і Блакітнага Нілу. У раёне зьліцьця знаходзіцца сталіца краіны, Хартум. Усе рэкі адносяцца да басэйну Нілу. Яны выкарыстоўваюцца як крыніцы арашэньня, натуральныя водныя шляхі, зьмяшчаюць таксама значныя запасы гідраэнэргіі.

На поўначы краіны — Лібійская і Нубійская пустэчы, амаль пазбаўленыя расьліннасьці (у тых пустэчах ёсьць: сухія травы і злакі, рэдкія дрэвы, паўпустыя аазісы). У цэнтры краіны — саванны і рачныя рэдкалесьсі. На поўдні — трапічныя і экватарыяльныя лясы. На ўсходзе і захадзе — горы. Найвышэйшая кропка Судану — гара Кіньеці (3187 мэтраў над узроўнем мора).

На поўдні клімат трапічны, на поўначы — сьпякотны пустэчны. Асноўныя экалягічныя праблемы — эрозія глебы і апустэчваньне.

Эканоміка

Судан — адна з самых бедных краінаў сьвету, нягледзячы на тое, што эканамічны рост за 2005 год склаў 7%.

Асновай эканомікі зьяўляецца сельская гаспадарка, у якой заняты 80% працаздольнага насельніцтва і якая складае 39% СУП. Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры: пшаніца, бавоўна, лён, арахіс, сорга. Значная частка сельскай гаспадаркі прадстаўлена жывёлагадоўляй (у асноўным вярблюдаў).

Прамысловасьць прадстаўлена ў асноўным невялікімі харчовымі прадпрыемствамі, і іншымі галінамі лёгкай прамысловасьці. Лічыцца, што Судан мае вялікія запасы карысных выкапняў, але гэта ніколі не дасьледавалася, і лічбавых зьвестак не існуе. Эксплюатуюцца невялікія радовішчы асбэсту, хрому, сьлюдаў.

У 1970-х гадах адкрытыя радовішчы нафты. У 1999 годзе, быў распачаты экспарт гэтай сыравіны што прывяло да таго, што краіна ў першыню за гады незалежнасьці атрымаю станоўчы гандлёвы баланс.

Дэмаграфія

Згодна зь перапісам насельніцтва 1981 году, насельніцтва краіны налічвала 21 млн чалавек. Пасьля гэтага перапісы не праводзіліся з-за грамадзянскай вайны. Па сучасных ацэнках насельніцтва павялічылася да 38 млн чалавек.

Бесьперапынны рух народаў, гандаль рабамі, зьмена формаў існаваньня, распад старажытных дзяржаў, уварваньне арабаў і эўрапейцаў прывяло да значных адрозьненьняў паміж рознымі групамі насельніцтва ў мове, рэлігіі і культуры. Разам з тым межы краіны падзяляюць такія народы як нубійцы на поўначы краіны, азандэ на паўднёвым захадзе і латука на поўдні.

Для Судану характэрна наяўнасьць дзьвюх культурных традыцыяў — арабскай і чорнай афрыканскай. У кожнай зь іх існуюць сотні этнічных племянных і моўных адрозьненьняў.

Паўночныя правінцыі займаюць большую частку Судану. Тут знаходзіцца большасьць гарадоў краіны. Большасьць насельніцтва паўночнага Судану — арабамоўныя мусульмане, рознага этнічнага паходжаньня, так сама большасьць зь іх карыстаецца і роднай мовай.

На поўдні і захадзе краіны жывуць у асноўным народы нэгроіднай расы. Большасьць зь іх захоўвае мясцовыя традыцыйныя веры ці прыхільнікі хрысьціянства. Для поўдня краіны характэрна сельскагаспадарчая эканоміка. Грамадзянская вайна, якая цягнецца тут з моманту атрыманьня краінай незалежнасьці, мае катастрафічныя наступствы для эканомікі і насельніцтва ўвогуле.

Большая частка насельніцтва знаходзіцца ў даліне Нілу і яго прытокаў. Самая высокая шчыльнасьць насельніцтва ў асноўным хлапкаробчым раёне краіны — паўночнай частцы міжрэчча Белага і Блакітнага Ніла. Пустэльныя раёны амаль незаселеныя.

Асноўныя гарады краіны: Хартум, Амдурман, Паўночны Хартум, Порт-Судан.

Вонкавыя спасылкі

Судан — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

ak:Sudan