დინორეშა გინულა

ბოლივია: გინორთი გინოჯინეფს შქას

რსხილეფიშ რედაქტირაფა
ვიკიპედიაშე
ისტორიაშ ინტერაქციულო გინოჯინა
← უწოხოლენი თირუეფი
დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ვიზუალურივიკიტექსტი
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
InternetArchiveBot (სხუნუა | ნახანდი)
5,250

რედაქტირაფა

Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(ვა რე ნაძირებუ 18 მახვარებუეფიშ 9 ოშქაშე ვერსიეფს)
ღოზი 1: ღოზი 1:
{{ინფოდაფა ქიანა|
'''ბოლივია''', ოფიციალურო '''ბოლივიაშ მიარეერუანი სახენწჷფო''' ({{lang-es|''Estado Plurinacional de Bolivia''}}) — მოსოფელიშ ოკიანეშა გჷშაულარიშ უღვენჯი სახენწჷფო [[ობჟათე ამერიკა|ობჟათე ამერიკას]]. იდვალუაფუ კონტინენტიშ ცენტრალურ ნორთის.
|ოდაბადური_ჯოხო = ''República de Bolivia''<br />''Bulibya Republika''<br />''Wuliwya Suyu''<br />[[გუარანი (ნინა)|გუარ.]] - ''Tetã Volívia''
|ედომუშამი_ჯოხო = ბოლივიაშ მიარეერუანი სახენწჷფო
|ოართე_ჯოხო =ბოლივია
|შილა = Flag of Bolivia (state).svg
|გერბი = Coat of arms of Bolivia.svg
|რუკა = Bolivia (orthographic projection).svg
|ჰიმნი = Bolivianos, el hado propicio
|დევიზი =¡La unión es la fuerza! <br />ართობა ნძალა რე!
|ოფიციალური_ნინეფი =[[ესპანური ნინა|ესპანური]], [[კეჩუა (ნინა)|კეჩუა]], [[აიმარა (ნინა)|აიმარა]], [[გუარანი (ნინა)|გუარანი]] დო ხოლო 33 ნინა
|რელიგია=
|ნანანოღა= [[სუკრე]], [[ლა-პასი]]<sup>1</sup>
|latd=19
|latm=2
|latNS=S
|longd=65
|longm=15
|longEW=W
|უდიდაში_ნოღა =[[სანტა-კრუს-დე-ლა-სიერა]], [[ელ-ალტო (ბოლივია)|ელ-ალტო]], [[ლა-პასი]]
|თარობაშ_ტიპი = [[საპრეზიდენტო რესპუბლიკა]]
|ლიდერიშ_ტიპი_1 = [[ბოლივიაშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_1 =[[ლუის არსე]]
|ლიდერიშ_ტიპი_2 = [[ბოლივიაშ ვიცე-პრეზიდენტი|ვიცე-პრეზიდენტი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_2 =[[დავიდ ჩოკეუანკა]]
|ლიდერიშ_ტიპი_3 =
|ლიდერიშ_ჯოხო_3 =
|ლიდერიშ_ტიპი_4 =
|ლიდერიშ_ჯოხო_4 =
|სახენწჷფოშ ტიპი =[[ზოხორინალა|ზოხორინელი]]
|მიკოღანკუა = [[ესპანეთი|ესპანეთშე]]
|ოფიციალური ჸოფირება 1 =გჷმოცხადაფა
|ოფიციალური თარიღი 1 =[[6 მარაშინათუთა]] [[1825]]
|ოფიციალური ჸოფირება 2 =აღიარაფა
|ოფიციალური თარიღი 2 =აღიარაფილი
|ოფიციალური ჸოფირება 3 =
|ოფიციალური თარიღი 3 =
|ოფიციალური ჸოფირება 4 =
|ოფიციალური თარიღი 4 =
|რანგი_ფართობით = 27-ა
|ფართობი =1 098 581
|წყარი_% =1,29
|ოეგებიე_მახორობა ={{ძინა}} 10 907 778<ref>{{cite web |url=http://world-gazetteer.com/wg.php?x=1262904839&men=gpro&lng=en&des=wg&geo=-1048596&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-38 |title=Bolivia |publisher=World Gazetteer |accessdate=7 January 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/6DnKb7gti|archivedate=19 January 2013}}</ref>
|ოეგებიე_მახორობა_რანგი = 82-ა
|მახორობა_ოეგებიეთ_წანას = 2013
|მახორობაშ_ცენზი = 8 280 184
|მახორობაშ_ცენზი_წანას = 2001
|მახორობაშ_მეჭედალა = 9,9
|მახორობაშ_მეჭედალა_რანგი = 220-ა
|ედპ_ppp_წანა = 2011
|ედპ_ppp = $50 904 მილიარდი<ref name=imf>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=69&pr.y=12&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=218&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Bolivia |publisher=International Monetary Fund |accessdate=17 April 2012}}</ref>
|ედპ_ppp_რანგი =
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე =$4,789<ref name=imf/>
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე_რანგი = 101-ა
|აგი =0,663
|აგი_ტენდენცია ={{ძინა}}
|აგი_კატეგორია = <font color="#ffcc00">ოშქაშე</font>
|აგი_რანგი =108-ო
|აგი_წანა =2007
|ვალუტა= [[ბოლივიური ბოლივიანო]]
|ვალუტაშ_კოდი =BOB
|ქიანაშ_კოდი =BOL
|ბორჯიშ_ორტყაფუ = ([[მსოფელიშ კოორდინირებული ბორჯი|UTC]] -4სთ.)
|ზარხულიშ_ბორჯი =
|cctld = [[.bo]]
|ოტელეფონე_კოდი =+591
|ოტელეფონე_კოდი_მეწურაფა=
|სქოლიო= <sup>1</sup>ადმინისტრაციული ნანანოღა.
}}
'''ბოლივია''', ოფიციალურო '''ბოლივიაშ მიარეერუანი სახენწჷფო''' ({{lang-es|''Estado Plurinacional de Bolivia'', {{lang-qu|''Bulivya Mamallaqta''}}, [[აიმარა (ნინა)|აიმარ]]. ''Wuliwya Suyu'', [[გუარანი (ნინა)|გუარ.]] - ''Tetã Volívia''}})<ref name="ReferenceA">{{cite web|url=http://www.who.int/countries/bol/en/ |title=WHO &#124; Bolivia (Plurinational State of) |publisher=Who.int |date=11 May 2010 |accessdate=30 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://data.un.org/CountryProfile.aspx?crName=Bolivia%20(Plurinational%20State%20of) |title=UNdata &#124; country profile &#124; Bolivia (Plurinational State of) |publisher=United Nations |date=14 November 1945 |accessdate=30 August 2010}}</ref> — მოსოფელიშ ოკიანეშა გჷშაულარიშ უღვენჯი სახენწჷფო [[ობჟათე ამერიკა|ობჟათე ამერიკას]]. იდვალუაფუ კონტინენტიშ ცენტრალურ ნორთის.

ოორუეშე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე ბოლივია უხურგანს [[ბრაზილია|ბრაზილიას]], ობჟათე-ბჟადალშე - [[პარაგვაი|პარაგვაის]], ობჟათეშე - [[არგენტინა|არგენტინას]],ობჟათე-ბჟადალშე დო ბჟადალშე - [[ჩილე]]ს დო [[პერუ]]ს. მოსოფელიშ ოკიანეშა გჷშაულარიშ უღვენჯი სახენწჷფო, მარა 2010 წანას, პერუწკჷმა ხე მაჭარჷ აპიჯალას, 99 წანაშ ხანით, პერუშ წყარპიჯიშ ჭიჭე ნორთიშ არენდათ გინოჩამაშო ონოშეშ აკაგაფალო.


ევროპულ კოლონიზაციაშახ, [[ანდეფი]]შ თი რეგიონი, სოდგათ ამდღა ბოლივია იდვალუაფუ, წჷმარინუანდჷ [[ქრისტეფორე კოლუმბი|კოლუმბიშახიანი]] ამერიკაშ არძაშე დიდი სახენწჷფოს - [[ინკეფიშ ცივილიზაცია|ინკეფიშ იმპერიაშ]] ნორთის. თე ტერიტორია XVI ოშწანურას ესპანეთიქ გეჭოფუ. ესპანური კოლონიალიზმიშ ფარანს, თე ტერიტორიას ჯოხოდჷ [[ჟიმოლენი პერუ]] დო მიშმეშჷ [[პერუშ ვიცე-ომაფე]]შა . ქიანაქ ზოხორინელობა ქჷმიღ [[1825]] წანაშ [[6 მარაშინათუთა]]ს დო თის ობჟათე ამერიკაშ ზოხორინაშო მალჷმორი, [[სიმონ ბოლივარი]]შ პატიოჩამალო ბოლივიაქ ქჷგიადუ.
ევროპულ კოლონიზაციაშახ, [[ანდეფი]]შ თი რეგიონი, სოდგათ ამდღა ბოლივია იდვალუაფუ, წჷმარინუანდჷ [[ქრისტეფორე კოლუმბი|კოლუმბიშახიანი]] ამერიკაშ არძაშე დიდი სახენწჷფოს - [[ინკეფიშ ცივილიზაცია|ინკეფიშ იმპერიაშ]] ნორთის. თე ტერიტორია XVI ოშწანურას ესპანეთიქ გეჭოფუ. ესპანური კოლონიალიზმიშ ფარანს, თე ტერიტორიას ჯოხოდჷ [[ჟიმოლენი პერუ]] დო მიშმეშჷ [[პერუშ ვიცე-ომაფე]]შა . ქიანაქ ზოხორინელობა ქჷმიღ [[1825]] წანაშ [[6 მარაშინათუთა]]ს დო თის ობჟათე ამერიკაშ ზოხორინაშო მალჷმორი, [[სიმონ ბოლივარი]]შ პატიოჩამალო ბოლივიაქ ქჷგიადუ.
ღოზი 13: ღოზი 83:
== გეოგრაფია ==
== გეოგრაფია ==
[[ფაილი: Ka Bolivia-Map.png|thumb|left]]
[[ფაილი: Ka Bolivia-Map.png|thumb|left]]
[[ფაილი: Salar_de_Uyuni,_Bolivia2.jpg|thumb|left|[[სალარ-დე-უიუნი]]]]


ქიანა იდვალუაფუ [[ობჟთე ამერიკა|ობჟათე ამერიკას]]. ოორუეშე დო ოორუე-ელახშე ომძღჷ [[ბრაზილია]], ობჟათე ელახშე [[პარაგვაი]], ობჟათეშე [[არგენტინა]], დო ობჟთე-ბჟადალუშე დო ობჟათეშე [[ჩილე]] დო [[პერუ]].
ქიანა იდვალუაფუ [[ობჟათე ამერიკა|ობჟათე ამერიკას]]. ოორუეშე დო ოორუე-ელახშე ომძღჷ [[ბრაზილია]], ობჟათე ელახშე [[პარაგვაი]], ობჟათეშე [[არგენტინა]], დო ობჟთე-ბჟადალუშე დო ობჟათეშე [[ჩილე]] დო [[პერუ]].


ბოლივიაშ ფართობი აკმადგინანს 1 098 580 კმ²-ს. თის უკინებჷ 27-ა აბანი მოსოფელიშ ქიანეფს შქას ფართობიშ მეჯინათ [[ეთიოპია|ეთიოპიაშ]] უკული.
ბოლივიაშ ფართობი აკმადგინანს 1 098 580 კმ²-ს. თის უკინებჷ 27-ა აბანი მოსოფელიშ ქიანეფს შქას ფართობიშ მეჯინათ [[ეთიოპია|ეთიოპიაშ]] უკული.


[[სახენწჷფო თანჯა|თანჯაშ]] საართო სიგჷნძა რე 6743 კმ (თინეფ შქას: არგენტინაწკჷმა — 832 კმ, ბრაზილიაწკჷმა — 3400 კმ, ჩილეწკჷმა — 861 კმ, პარაგვაიწკჷმა — 750 კმ, პერუწკჷმა — 900 კმ).
[[სახენწჷფო ხურგა|ხურგაშ]] საართო სიგჷრძა რე 6743 კმ (თინეფ შქას: არგენტინაწკჷმა — 832 კმ, ბრაზილიაწკჷმა — 3400 კმ, ჩილეწკჷმა — 861 კმ, პარაგვაიწკჷმა — 750 კმ, პერუწკჷმა — 900 კმ).


ქიანაშ უმაღალაში კონკა რე — ვულკანი [[ნევადო-სახამა]] (6542მ), ნამუთ იდვალუაფუ [[ორუროშ დეპარტამენტი|ორუროშ დეპარტამენტის]].
ქიანაშ უმაღალაში კონკა რე — ვულკანი [[ნევადო-სახამა]] (6542მ), ნამუთ იდვალუაფუ [[ორუროშ დეპარტამენტი|ორუროშ დეპარტამენტის]].



== სახენწჷფო ==
== სახენწჷფო ==


* '''სახენწჷფო სისტემა''' : გოვითარებადი დემოკრატიული რესპუბლიკა.
* '''სახენწჷფო სისტემა''': გოვითარებადი დემოკრატიული რესპუბლიკა.
* '''სახენწჷფოშ დუდი''' : პრეზიდენტი [[ევო მორალესი]].
* '''სახენწჷფოშ დუდი''': პრეზიდენტი [[ევო მორალესი]].
* '''კანონმადვალუ ორგანო''' : [[ბოლივიაშ ერუანული კონგრესი|ჟირპალატამი პარლამენტი]] (27+130 მაკათური).
* '''კანონმადვალუ ორგანო''': [[ბოლივიაშ ერუანული კონგრესი|ჟირპალატამი პარლამენტი]] (27+130 მაკათური).
* '''ადმინისტრაციული გორთუალა''' : 9 [[ბოლივიაშ დეპარტამენტეფი|დეპარტამენტი]] (departamento).
* '''ადმინისტრაციული გორთუალა''': 9 [[ბოლივიაშ დეპარტამენტეფი|დეპარტამენტი]] (departamento).

== სახენწჷფო მონწყუალა ==
ბოლივია, სახენწჷფო მონწყუალათ რესპუბლიკა რე. სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე რე - [[ბოლივიაშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]], ნამუსჷთ 5 წანაშ ვადათ გიშმაგორუნს მახორობა. 2006 წანაშ 22 ღურთუთაშე, ქიანაშ პრეზიდენტი რე - [[ევო მორალესი]]. პრეზიდენტი დუდენს თარობას, ამტკიცენს მინისტრეფიშ კაბინეტიშ აკოდგინალუას, ბოლივიაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფიშ [[თარსარდალი]]ე.

გიშაგორილო იკოროცხუ კანდიდატი, ნამუთ შაყარანს ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობასჷნ (ხონარეფიშ 50 %-შე მეტი). გჷმორჯგინელქ ვეგითანჯჷდა, ჟირხოლო პალატაშ აკოართაფილ აკოხუნას, პარლამენტი გიშმაგორუნს პრეზიდენტის თი ჟირ კანდიდატშე, ნამუსჷთ მეღებულ აფჷ ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობან.

2009 წანაშ ღურთუთაშ რეფერენდუმიშ შედეგო, კონსტიტუციაშ თირუაშენი (ინდიარეფშო პრივილეგიეფიშ დო ქიანაშ ეკონომიკაშო სახენწჷფო კონტროლიშ მიშაღალარო). ქიანაშ მორანწკი პრეზიდენტიშ დო ოპარლამენტე გიშაგორუეფქ ვადაშახ ჩეტარჷ, [[2009]] წანაშ [[6 ქირსეთუთა]]ს. ევო მორალესის პრეზიდენტო მაჟიაშა კალიშრღვაფაშ ნებაქ ქიმიაჩჷ დო გიშაგორუეფს გჷმორჯგინელო გიშელჷ (ხონარეფიშ 60 %-შე მეტი).<ref>[http://www.vesti.ru/doc.html?id=329710&cid=9 ბოლივიას, ევო მორალესიქ გიშაგორუეფს გჷმორჯგინელო გიშელჷ]</ref>

ბოლივიაშ კანონმადვალუ ორგანო რე ჟირპალატიამი პარლამენტი — 36 სენატორი დო 130 მაკათური, გიშმეგორუაფჷნა 5 წანაშ ვადათ.

=== პოლიტიკური პარტიეფი ===
209 წანაშ ქირსეთუთაშ გიშაგორუეფიშ შედეგეფით:

* ყარაფი სოციალიზმიშა — მეკვარჩხანე სუა(ევო მორალესიშ დუდალათ), 26 სენატორი, 88 დეპუტატი.
* პროგრესული გეგმა ბოლივიაშო — მარძგვანცენტრისტული, 10 სენატორი, 37 დეპუტატი
* ნაციონალური ართობაშ ფრონტი — ცენტრისტული, 3 დეპუტატი
* სოციალური ალიანსი — ცენტრისტული, 2 დეპუტატი

ბოლივიას ხოლო 6 ლეგალური პარტია რე, ნამუთ ვარე პარლამენტის წჷმორინელინ.


== დემოგრაფია ==
== დემოგრაფია ==


* '''მახორობა''' - 10,907,778 (2010), თინეფ შქას 30% ესპანარ-ინდიარი [[მეტისი]], 30% [[კეჩუა (კათა)|კეჩუა]], 25% [[აიმარა (კათა)|აიმარა]], ევროპალი 15%.
* '''მახორობა''' - 10,907,778 (2010), თინეფ შქას 30% ესპანარ-ინდიარი [[მეტისი]], 30% [[კეჩუა (კათა)|კეჩუა]], 25% [[აიმარა (კათა)|აიმარა]], ევროპალი 15%.
* '''სახენწჷფო ნინეფი''' : [[ესპანური ნინა|ესპანური]], [[აიმარა (ნინა)|აიმარა]] დო [[კეჩუა (ნინა)|კეჩუა]].
* '''სახენწჷფო ნინეფი''': [[ესპანური ნინა|ესპანური]], [[აიმარა (ნინა)|აიმარა]] დო [[კეჩუა (ნინა)|კეჩუა]].
* '''რელიგია''' : [[კათოლიციზმი]].
* '''რელიგია''': [[კათოლიციზმი]].
* '''ნანანოღა''' : [[სუკრე]] (ოფიციალური, 204 ვითოში), [[ლა-პასი]] (ფაქტიური, 83 ვითოში)
* '''ნანანოღა''': [[სუკრე]] (ოფიციალური, 204 ვითოში), [[ლა-პასი]] (ფაქტიური, 83 ვითოში)
* '''ნოღეფი''' (ვითოში): [[სანტა-კრუს-დე-ლა-სიერა]] (1.168), [[კოჩაბამბა]] (816), [[ელ-ალტო]] (728), [[ორურო]] (211).
* '''ნოღეფი''' (ვითოში): [[სანტა-კრუს-დე-ლა-სიერა]] (1.168), [[კოჩაბამბა]] (816), [[ელ-ალტო]] (728), [[ორურო]] (211).


ღოზი 40: ღოზი 131:
ბოლივია ართ-ართი არძაშე ღარიბი დო ნორკებო გოვითარაფილი ქიანა რე [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]]. რინაშ დონე ძალამი დაბალიე. ნოღაშ მახორობაშ 65% დო ოფუტეშ მახორობაშ მეხოლაფირო 90% სიღარიბეშ თანჯაშ თუდო რე. ორენჯი მინიმუმი მეხოლ. $69 დოლარიე . ოფიციალური სტატისტიკათ, 2002 წანას [[ედომუშამი დინოხოლენი პროდუქტი|ედპ]] აკმადგინანდჷ 7,79 მილიარდ დოლარს (''883 დოლარი ართ შურ მახორუშა''). ედომუშამი დინოხოლენი პროდუქტიშ რდუალაშ ტემპი - 2.75% 2002 წანას დო 1,51% 2001 წანას. 2001 წანას ეკონომიკურო აქტიური მახორობაშ რიცხუ 2.5 მილიონი ადამიერი რდჷ. სართო უმუშალობაშ დონე - 8,5%-იე. ფართას რე გოფაჩილი გვერდი გჷნაკვათაშა დოსაქვარაფა.
ბოლივია ართ-ართი არძაშე ღარიბი დო ნორკებო გოვითარაფილი ქიანა რე [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]]. რინაშ დონე ძალამი დაბალიე. ნოღაშ მახორობაშ 65% დო ოფუტეშ მახორობაშ მეხოლაფირო 90% სიღარიბეშ თანჯაშ თუდო რე. ორენჯი მინიმუმი მეხოლ. $69 დოლარიე . ოფიციალური სტატისტიკათ, 2002 წანას [[ედომუშამი დინოხოლენი პროდუქტი|ედპ]] აკმადგინანდჷ 7,79 მილიარდ დოლარს (''883 დოლარი ართ შურ მახორუშა''). ედომუშამი დინოხოლენი პროდუქტიშ რდუალაშ ტემპი - 2.75% 2002 წანას დო 1,51% 2001 წანას. 2001 წანას ეკონომიკურო აქტიური მახორობაშ რიცხუ 2.5 მილიონი ადამიერი რდჷ. სართო უმუშალობაშ დონე - 8,5%-იე. ფართას რე გოფაჩილი გვერდი გჷნაკვათაშა დოსაქვარაფა.


* '''რესურსეფი''' : [[კალა]], [[ორთაშობური აირი]], [[ნავთობი]], [[თუთია]], [[ვოლფრამი]], [[ვარჩხილი]], [[რკინა]], [[ტყვია]], [[ორქო]], ოკიდალი ჯა-ტყა, ჰიდროენერგია.
* '''რესურსეფი''': [[კალა]], [[ორთაშობური აირი]], [[ნაფთობი]], [[თუთია]], [[ვოლფრამი]], [[ვარჩხილი]], [[რკინა]], [[ტყვია]], [[ორქო]], ოკიდალი ჯა-ტყა, ჰიდროენერგია.
* '''ექსპორტი''' : ორთაშობური გაზი, ნავთობი, ტყვია, თუთია, ვარჩხილი, ორქო, [[კოფე]], [[შანქარი]].
* '''ექსპორტი''': [[ორთაშობური გაზი]], [[ნაფთობი]], [[ტყვია]], [[თუთია]], [[ვარჩხილი]], [[ორქო]], [[კოფე]], [[შანქარი]].
* '''ერუანული მიშნაველი''': ართ შურშა 900 $.
* '''ერუანული მიშნაველი''': ართ შურშა 900 $.
* '''ვალუტა''' : [[ბოლივიური ბოლივიანო|ბოლივიანო]] (BOB).
* '''ვალუტა''': [[ბოლივიური ბოლივიანო|ბოლივიანო]] (BOB).

== ოგალენური ვაჭრობუა ==
ექსპორეტი — 6,1 მლრდ. დოლარი (2010) — გაზი, სოიო, უგნუმუშებუ ნაფთობი, თუთიაშ მადანი, კალა.

თარი მაჸიდეეფი — [[ბრაზილია]] 41 %, [[ააშ]] 14 %, [[იაპონია]] 6 %.

იმპორტი — 5,0 მლრდ. დოლარი (2010) — ნაფთობპროდუქტეფი, მიკონ-მოკონეფი, ავტომანქანეფი.

თარი მიმაჭირნაფალეფი — ბრაზილია 27 %, [[არგენტინა]] 16 %, ააშ 13 %, [[ჩილე]] 9 %, [[პერუ]] 7 %.


== ისტორია ==
== ისტორია ==
[[ფაილი:Simón Bolívar 2.jpg|მინი|200პქ|[[სიმონ ბოლივარი]]]]
[[ფაილი:Portrait of Simón Bolívar by Arturo Michelena.jpg|მინი|200პქ|[[სიმონ ბოლივარი]]]]
1538 წანას, [[ინკეფიშ ცივილიზაცია|ინკეფიშ იმპერია]] ესპანარეფქ ეჭოფეს დო დარცხუეს მუზმარენი დოხორე. თე რეგიონს დოჭყაფუს ჯოხოდ ჩარკასიშ პროვინცია დო მოგვიანაფათ [[ჟიმოლენი პერუ]]. კოლონიალურ პერიოდის, [[ვარჩხილი]]შ ობადუეფს მუშენდეს [[ინდიარეფი]] (პეონეფი), ნამუეფქჷთ ბრელშა მანწყუეს არყაფა [[ესპანარეფიშ]] მეხჷ. 300 წანაშ მალობას ბოლივიაშ ტერიტორია [[ესპანეთიშ კოლონიური იმპერია|ესპანეთიშ კოლონიური იმპერიაშ]] ნორთი რდჷ. ედომუშამი კოლონიური პერიოდიშ მიმალუობას გჷშკერძაფილო XVI-XVII ოშწანურეფს, ჟიმოლენი პერუ (ბოლივია) ესპანეთიშ კოლონიური იმპერიაშ თარი ეკონომიკური ცენტრი რდჷ [[ობჟათე ამერიკა|ობჟთე ამერიკას]]. ჟიმოლენი პერუშ ტერიტორიეფიშ დიდი ნორთიქ გეგნაჩჷ ესპანარ კოლონისტეფს. სოციალურ-ეკონომიკური ურთიართალეფს ჟიმოლენი პერუს წჷმარინუანდჷ ჭკორმაჸვენჯური დო ფეოდალური ფორმეფიშ გჷმორინაფა. ინდიარეფი ორჩანას ოლჷმჷდეს კოლონიალისტეფს. არძაშე შანულამი არყაფაქ მოხვადჷ 1780-1781 წანეფს ჯიმალეფ კატარეფიშ დუდალათ, მარა თეშინეშეს მუჭოთ ინდიარეფიშ შხვა გჷშულეფი, კონწარო რდჷ ინოშქირატილი.
1538 წანას, [[ინკეფიშ ცივილიზაცია|ინკეფიშ იმპერია]] ესპანარეფქ ეჭოფეს დო დარცხუეს მუზმარენი დოხორე. თე რეგიონს დოჭყაფუს ჯოხოდ ჩარკასიშ პროვინცია დო მოგვიანაფათ [[ჟიმოლენი პერუ]]. კოლონიალურ პერიოდის, [[ვარჩხილი]]შ ობადუეფს მუშენდეს [[ინდიარეფი]] (პეონეფი), ნამუეფქჷთ ბრელშა მანწყუეს არყაფა [[ესპანარეფი]]შ მეხჷ. 300 წანაშ მალობას ბოლივიაშ ტერიტორია [[ესპანეთიშ კოლონიური იმპერია|ესპანეთიშ კოლონიური იმპერიაშ]] ნორთი რდჷ. ედომუშამი კოლონიური პერიოდიშ მიმალუობას გჷშკერძაფილო XVI-XVII ოშწანურეფს, ჟიმოლენი პერუ (ბოლივია) ესპანეთიშ კოლონიური იმპერიაშ თარი ეკონომიკური ცენტრი რდჷ [[ობჟათე ამერიკა|ობჟთე ამერიკას]]. ჟიმოლენი პერუშ ტერიტორიეფიშ დიდი ნორთიქ გეგნაჩჷ ესპანარ კოლონისტეფს. სოციალურ-ეკონომიკური ურთიართალეფს ჟიმოლენი პერუს წჷმარინუანდჷ ჭკორმაჸვენჯური დო ფეოდალური ფორმეფიშ გჷმორინაფა. ინდიარეფი ორჩანას ოლჷმჷდეს კოლონიალისტეფს. არძაშე შანულამი არყაფაქ მოხვადჷ 1780-1781 წანეფს ჯიმალეფ კატარეფიშ დუდალათ, მარა თეშინეშეს მუჭოთ ინდიარეფიშ შხვა გჷშულეფი, კონწარო რდჷ ინოშქირატილი.


1809 წანაშ მესის მოხვადჷ არყაფაქ [[ჩუკისაკაშ დეპარტამენტი|ჩუკისაკას]], ნამუქჷთ ინოშქირატილქ იჸუ. 1824 წანაშ 9 ქირსეთუთას გენერალი [[ანტონიო ხოსე სუკრე]]შ არმიაქ [[აიაკუჩოშ ლჷმა]]ს დამარცხჷ ესპანარეფი დო გეგშერსხჷ ბოლივიაშ ტერიტორიეფი. შანულამი რევოლუციური ეტაპო ბოლივიაშ ისტორიას ზოხორინალაშო ლჷმა იკოროცხუ. ართ-ართი ჩინებული მოხანდე ბოლივიაშ გჷმადუდიშულაფარი ლჷმა რდჷ პ.დ. მურილო - რევოლუციური [[ხუნტა|ხუნტაშ]] დუდმახვენჯი, ნამუთ ასაჯეს არყაფაშ ინოშქირიტუაშ უკული, 1809 წანას. 1824 წანას გჷმადუდიშალაფარი არმიაქ [[ანტონიო ხოსე სუკრე|სუკრეშ]] დუდალათ, [[სიმონ ბოლივარი|სიმონ ბოლივარწკჷმა]] ართო საბოლოთ დამარცხჷ ესპანეთიშ არმია. 1825 წანაშ მარაშინათუთას კონგრესიქ ჩუკისაკას გაცხადეს ზოხორინელი ქიანაშ, ბოლივიაშ რესპუბლიკაშ გოჭყაფა. თიშ უკული, ქიანას ფშხირას ხვადუდჷ ოურდუმე გინორთინაფეფი, თინეფ შქასიე [[1967]] წანაშ არყაფა [[ერნესტო ჩე გევარა]]შ დუდალათ.
1809 წანაშ მესის მოხვადჷ არყაფაქ [[ჩუკისაკაშ დეპარტამენტი|ჩუკისაკას]], ნამუქჷთ ინოშქირატილქ იჸუ. 1824 წანაშ 9 ქირსეთუთას გენერალი [[ანტონიო ხოსე სუკრე]]შ არმიაქ [[აიაკუჩოშ ლჷმა]]ს დამარცხჷ ესპანარეფი დო გეგშერსხჷ ბოლივიაშ ტერიტორიეფი. შანულამი რევოლუციური ეტაპო ბოლივიაშ ისტორიას ზოხორინალაშო ლჷმა იკოროცხუ. ართ-ართი ჩინებული მოხანდე ბოლივიაშ გჷმადუდიშულაფარი ლჷმა რდჷ პ.დ. მურილო - რევოლუციური [[ხუნტა|ხუნტაშ]] დუდმახვენჯი, ნამუთ ასაჯეს არყაფაშ ინოშქირიტუაშ უკული, 1809 წანას. 1824 წანას გჷმადუდიშალაფარი არმიაქ [[ანტონიო ხოსე სუკრე|სუკრეშ]] დუდალათ, [[სიმონ ბოლივარი|სიმონ ბოლივარწკჷმა]] ართო საბოლოთ დამარცხჷ ესპანეთიშ არმია. 1825 წანაშ მარაშინათუთას კონგრესიქ ჩუკისაკას გაცხადეს ზოხორინელი ქიანაშ, ბოლივიაშ რესპუბლიკაშ გოჭყაფა. თიშ უკული, ქიანას ფშხირას ხვადუდჷ ოურდუმე გინორთინაფეფი, თინეფ შქასიე [[1967]] წანაშ არყაფა [[ერნესტო ჩე გევარა]]შ დუდალათ.
ღოზი 63: ღოზი 163:


ბოლივიაშ ოგალენური ურთიართალეფს დუდენს ბოლივიაშ ოგალენური საქვარეფიშ სამინისტრო. ტრადიციულო, ბოლივიას ამერიკაშ არძო სახენწჷფოწკჷმა ნორმალური ურთიართალეფი უღჷდ,[[ჩილე]]შ მოხ.
ბოლივიაშ ოგალენური ურთიართალეფს დუდენს ბოლივიაშ ოგალენური საქვარეფიშ სამინისტრო. ტრადიციულო, ბოლივიას ამერიკაშ არძო სახენწჷფოწკჷმა ნორმალური ურთიართალეფი უღჷდ,[[ჩილე]]შ მოხ.
ბოლივია [[გოერო]]შ დო მუზმარენი შხვა ორგანიზაციაშ დო ვარი პროგრამაშ მაკათურიე, თენეფიე: ამერიკაშ სახენწჷფოეფიშ ორგანიზაცია (OAS), ანდეფიშ ჯარალუა, INTELSAT-ი, [[უგინორინალუობაშ ყარაფი]], ოპარლამენტეფშქაშე რსხუ, ლათინური ამერიკაშ ინტეგრაციაშ ორგანიზაცია (ALADI), [[მოსოფელიშ ოვაჭარე ორგანიზაცია]], ოერეფოშქაშე ურთიართმოხვარაშ აკოპიჯაფა, მერკოსური (MERCOSUR) დო URUPABOL (''[[ურუგვაი]], [[პარაგვაი]], ბოლივია. დირსხუ 1993 წანას'').
ბოლივია [[გოერო]]შ დო მუზმარენი შხვა ორგანიზაციაშ დო ვარი პროგრამაშ მაკათურიე, თენეფიე: ამერიკაშ სახენწჷფოეფიშ ორგანიზაცია (OAS), ანდეფიშ ჯარალუა, INTELSAT, [[უგინორინალუობაშ ყარაფი]], ოპარლამენტეფშქაშე რსხუ, ლათინური ამერიკაშ ინტეგრაციაშ ორგანიზაცია (ALADI), [[მოსოფელიშ ოვაჭარე ორგანიზაცია]], ოერეფოშქაშე ურთიართმოხვარაშ აკოპიჯაფა, მერკოსური (MERCOSUR) დო URUPABOL (''[[ურუგვაი]], [[პარაგვაი]], ბოლივია. დირსხუ 1993 წანას'').

== აკოანჯარაფილი ნძალეფი ==
{{main|ბოლივიაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი}}

== მახორობა ==
{{main|ბოლივიაშ მახორობა}}
{{main|ბოლივიარეფი}}

მახორობაშ მუდანობა — 10,5 მლნ (2013 წანაშ ფასებათ).

წანმოწანური ძინა — 1,7% (მოკათალა — 3,1 ჩჷქჷჩქ ართ ოსურშა).

თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 64 წანა ქომოლკათეფს, 70 - ოსურკათეფს.

ეთნო-რასობური აკოდგინალუა — ინდიარეფი 55% (უმენტაშო '''კეჩუა''' დო '''აიმარა'''), მეტისეფი 30%, ჩეკანამეფი 15%.

ნინეფი — [[ბოლივიაშ ნინეფი|37 ოფიციალური სახენწჷფო]] ნინა<ref>Artículo 5, Parágrafo I. de la Constitución Política del Estado de Bolivia{{ref-es}}</ref> (მოსოფელს მაართა აბანსიე მუდანობაშ მეჯინათ): [[აიმარა (ნინა)|აიმარა]] 22%, [[კეჩუა (ნინა)|კეჩუა]] 32%, [[ესპანური ნინა|ესპანური]] 44%; შხვა ნინეფი 2%.

რელიგიეფი — [[კათოლიციზმი|კათოლიკეფი]] 59%, პროტესტანტეფი (ევანგელიური მეთოდისტეფი, [[ღორონთიშ ასამბლეა]] დო შხვ.) 11%, ათეისტეფი დო აგნოსტიკეფი 12%, ინკანიზმი 15%, ბუდიზმი დო შხვა 3%.

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 93% ქომოლკათა, 81% ოსურკათა (2001 წანაშ ეჭარუათ);
97,5% ქომოლკათა, 92,5% ოსურკათა (2012 წანაშ ეჭარუათ)<ref>[http://www.bolivianland.net/UserFiles/File/0ParaDescripciones/1-Estadistica-Bolivia/Bolivia-CENSO-2012-Ruso.pdf Образование в Боливии]{{PDFlink}}</ref>.

== თაშნეშე ქოძირით ==
* [[ბოლივიაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი|ბოლივიაშ არმია]]
* [[ბოლივიაშ ნოღეფიშ ერკებული|ბოლივიაშ ნოღეფი]]

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}


== რესურსეფი ინტერნეტის ==
== რესურსეფი ინტერნეტის ==
* [http://www.unhcr.org/refworld/country/BOL.html UNHCR Bolivia references]
* [http://www.unhcr.org/refworld/country/BOL.html UNHCR Bolivia references]
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bl.html Bolivia entry at The World Factbook]
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bl.html Bolivia entry at The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181211183042/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bl.html |date=2018-12-11 }}
* [http://www.who.int/countries/bol/en/ მოსოფელიშ ჭყანთელობაშ ორგანიზაცია: ბოლივია]
* [http://www.who.int/countries/bol/en/ მოსოფელიშ ჭყანთელობაშ ორგანიზაცია: ბოლივია]
* [http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-1640.html Encyclopedia of the Nations: Bolivia]
* [http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-1640.html Encyclopedia of the Nations: Bolivia]
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1210487.stm BBC News: Country Profile – Bolivia]
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1210487.stm BBC News: Country Profile – Bolivia]
* [http://www.lonelyplanet.com/bolivia Lonely Planet: Introducing Bolivia]
* [http://www.lonelyplanet.com/bolivia Lonely Planet: Introducing Bolivia]
* [http://www.boliviaweekly.com/ Bolivia Weekly News, Bolivia News]
* [http://www.boliviaweekly.com/ Bolivia Weekly News, Bolivia News] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100227183859/http://www.boliviaweekly.com/ |date=2010-02-27 }}
* U.S. State Department: [http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1069.html ბოლივია]
* U.S. State Department: [http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1069.html ბოლივია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100407154436/http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1069.html |date=2010-04-07 }}
* World Trade Organization: [http://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/BOLIVIA_e.htm ბოლივია]
* World Trade Organization: [http://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/BOLIVIA_e.htm ბოლივია]
* World Atlas: [http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/samerica/bo.htm ბოლივიის რუკა]
* World Atlas: [http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/samerica/bo.htm ბოლივიის რუკა]
* The Carter Center: [http://www.cartercenter.org/countries/bolivia.html ბოლივია]
* The Carter Center: [http://www.cartercenter.org/countries/bolivia.html ბოლივია]
* Embassy World: [http://www.embassyworld.com/maps/Maps_Of_Bolivia.html ბოლივიაშ რუკეფი]
* Embassy World: [http://www.embassyworld.com/maps/Maps_Of_Bolivia.html ბოლივიაშ რუკეფი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207031334/http://www.embassyworld.com/maps/Maps_Of_Bolivia.html |date=2012-02-07 }}
* The New York Times: [http://topics.nytimes.com/top/news/international/countriesandterritories/bolivia/index.html Bolivia News]
* The New York Times: [http://topics.nytimes.com/top/news/international/countriesandterritories/bolivia/index.html Bolivia News]
* The Washington Post: [http://www.washingtonpost.com/wp-srv/world/countries/bolivia.html Bolivia Country Guide]
* The Washington Post: [http://www.washingtonpost.com/wp-srv/world/countries/bolivia.html Bolivia Country Guide]
* Association of Religion Data Archives profile: [http://www.thearda.com/internationalData/countries/Country_27_1.asp ბოლივია]
* Association of Religion Data Archives profile: [http://www.thearda.com/internationalData/countries/Country_27_1.asp ბოლივია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110413031948/http://www.thearda.com/internationalData/countries/Country_27_1.asp |date=2011-04-13 }}
* [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=bolivia ბოლივიაშ ნინეფი]
* [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=bolivia ბოლივიაშ ნინეფი]
* [http://www.boliviainfoforum.org.uk/ ბოლივიაშ ოინფორმაციე ფორუმი]
* [http://www.boliviainfoforum.org.uk/ ბოლივიაშ ოინფორმაციე ფორუმი]
ღოზი 86: ღოზი 215:
* [http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-1640.html Bolivia: Legacy of the Chaco War]
* [http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-1640.html Bolivia: Legacy of the Chaco War]
* [http://www.zoombolivia.com/ ბოლივია: ფოტოეფი დო ოფოსტე ბარათეფი]
* [http://www.zoombolivia.com/ ბოლივია: ფოტოეფი დო ოფოსტე ბარათეფი]
* [http://www.fedbrain.com/world-economy/bolivia/index.html ბოლივიაშ ეკონომიკა]
* [http://www.fedbrain.com/world-economy/bolivia/index.html ბოლივიაშ ეკონომიკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111019234739/http://www.fedbrain.com/world-economy/bolivia/index.html |date=2011-10-19 }}


[[კატეგორია:ბოლივია|*]]
[[კატეგორია:ბოლივია|*]]
[[კატეგორია:ობჟათე ამერიკაშ ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ობჟათე ამერიკაშ ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ესპანურნინამი ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ესპანურნინამი ქიანეფი]]
[[კატეგორია:გოეროშ მაკათური სახენწჷფოეფი]]

19:43, 19 მესი 2024–შო მიმალ რედაქცია

ბოლივიაშ მიარეერუანი სახენწჷფო
República de Bolivia
Bulibya Republika
Wuliwya Suyu
გუარ. - Tetã Volívia
ბოლივია
ბოლივიაშ
დევიზი: ¡La unión es la fuerza!
ართობა ნძალა რე!
ჰიმნი: Bolivianos, el hado propicio
ბოლივიაშ ორენი
ნანანოღასუკრე, ლა-პასი1

19°02′ ობჟ. გ. 65°15′ ბჟად. გ. / 

უკაბეტაში ნოღა სანტა-კრუს-დე-ლა-სიერა, ელ-ალტო, ლა-პასი
ოფიციალური ნინა(ეფი) ესპანური, კეჩუა, აიმარა, გუარანი დო ხოლო 33 ნინა
თარობა საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
 -  პრეზიდენტი ლუის არსე
 -  ვიცე-პრეზიდენტი დავიდ ჩოკეუანკა
ფართობი
 -  გვალო 1 098 581 კმ2 (27-ა)
 -  წყარი (%) 1,29
მახორობა
 -  2013 ფასებათ 10 907 778[1] (82-ა)
 -   census 8 280 184 
 -  მეჭედალა 9,9 ად/კმ2 (220-ა)
ედპ (ჸუპ) 2011 ფასებათ
 -  გვალო $50 904 მილიარდი[2] 
 -  ართ მახორუშე $4,789[2] (101-ა)
აგი (2007) 0,663 (ოშქაშე) (108-ო)
ვალუტა ბოლივიური ბოლივიანო (BOB)
ბორჯიშ ორტყაფუ (UTC -4სთ.)
ქიანაშ კოდი BOL
Internet TLD .bo
ოტელეფონე კოდი +591

1ადმინისტრაციული ნანანოღა.

ბოლივია, ოფიციალურო ბოლივიაშ მიარეერუანი სახენწჷფო (ესპ. Estado Plurinacional de Bolivia, კეჩ. Bulivya Mamallaqta, აიმარ. Wuliwya Suyu, გუარ. - Tetã Volívia)[3][4] — მოსოფელიშ ოკიანეშა გჷშაულარიშ უღვენჯი სახენწჷფო ობჟათე ამერიკას. იდვალუაფუ კონტინენტიშ ცენტრალურ ნორთის.

ოორუეშე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე ბოლივია უხურგანს ბრაზილიას, ობჟათე-ბჟადალშე - პარაგვაის, ობჟათეშე - არგენტინას,ობჟათე-ბჟადალშე დო ბჟადალშე - ჩილეს დო პერუს. მოსოფელიშ ოკიანეშა გჷშაულარიშ უღვენჯი სახენწჷფო, მარა 2010 წანას, პერუწკჷმა ხე მაჭარჷ აპიჯალას, 99 წანაშ ხანით, პერუშ წყარპიჯიშ ჭიჭე ნორთიშ არენდათ გინოჩამაშო ონოშეშ აკაგაფალო.

ევროპულ კოლონიზაციაშახ, ანდეფიშ თი რეგიონი, სოდგათ ამდღა ბოლივია იდვალუაფუ, წჷმარინუანდჷ კოლუმბიშახიანი ამერიკაშ არძაშე დიდი სახენწჷფოს - ინკეფიშ იმპერიაშ ნორთის. თე ტერიტორია XVI ოშწანურას ესპანეთიქ გეჭოფუ. ესპანური კოლონიალიზმიშ ფარანს, თე ტერიტორიას ჯოხოდჷ ჟიმოლენი პერუ დო მიშმეშჷ პერუშ ვიცე-ომაფეშა . ქიანაქ ზოხორინელობა ქჷმიღ 1825 წანაშ 6 მარაშინათუთას დო თის ობჟათე ამერიკაშ ზოხორინაშო მალჷმორი, სიმონ ბოლივარიშ პატიოჩამალო ბოლივიაქ ქჷგიადუ.

ამდღარშო, ბოლივია ოპრეზიდენტე, წჷმმარინაფალური დემოკრატიაშ რესპუბლიკა რე. ადმინისტრაციულო ირთუ 9 დეპარტამენტო.

ჯოხოდვალა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

გეოგრაფია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სალარ-დე-უიუნი

ქიანა იდვალუაფუ ობჟათე ამერიკას. ოორუეშე დო ოორუე-ელახშე ომძღჷ ბრაზილია, ობჟათე ელახშე პარაგვაი, ობჟათეშე არგენტინა, დო ობჟთე-ბჟადალუშე დო ობჟათეშე ჩილე დო პერუ.

ბოლივიაშ ფართობი აკმადგინანს 1 098 580 კმ²-ს. თის უკინებჷ 27-ა აბანი მოსოფელიშ ქიანეფს შქას ფართობიშ მეჯინათ ეთიოპიაშ უკული.

ხურგაშ საართო სიგჷრძა რე 6743 კმ (თინეფ შქას: არგენტინაწკჷმა — 832 კმ, ბრაზილიაწკჷმა — 3400 კმ, ჩილეწკჷმა — 861 კმ, პარაგვაიწკჷმა — 750 კმ, პერუწკჷმა — 900 კმ).

ქიანაშ უმაღალაში კონკა რე — ვულკანი ნევადო-სახამა (6542მ), ნამუთ იდვალუაფუ ორუროშ დეპარტამენტის.


სახენწჷფო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სახენწჷფო მონწყუალა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ბოლივია, სახენწჷფო მონწყუალათ რესპუბლიკა რე. სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე რე - პრეზიდენტი, ნამუსჷთ 5 წანაშ ვადათ გიშმაგორუნს მახორობა. 2006 წანაშ 22 ღურთუთაშე, ქიანაშ პრეზიდენტი რე - ევო მორალესი. პრეზიდენტი დუდენს თარობას, ამტკიცენს მინისტრეფიშ კაბინეტიშ აკოდგინალუას, ბოლივიაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფიშ თარსარდალიე.

გიშაგორილო იკოროცხუ კანდიდატი, ნამუთ შაყარანს ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობასჷნ (ხონარეფიშ 50 %-შე მეტი). გჷმორჯგინელქ ვეგითანჯჷდა, ჟირხოლო პალატაშ აკოართაფილ აკოხუნას, პარლამენტი გიშმაგორუნს პრეზიდენტის თი ჟირ კანდიდატშე, ნამუსჷთ მეღებულ აფჷ ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობან.

2009 წანაშ ღურთუთაშ რეფერენდუმიშ შედეგო, კონსტიტუციაშ თირუაშენი (ინდიარეფშო პრივილეგიეფიშ დო ქიანაშ ეკონომიკაშო სახენწჷფო კონტროლიშ მიშაღალარო). ქიანაშ მორანწკი პრეზიდენტიშ დო ოპარლამენტე გიშაგორუეფქ ვადაშახ ჩეტარჷ, 2009 წანაშ 6 ქირსეთუთას. ევო მორალესის პრეზიდენტო მაჟიაშა კალიშრღვაფაშ ნებაქ ქიმიაჩჷ დო გიშაგორუეფს გჷმორჯგინელო გიშელჷ (ხონარეფიშ 60 %-შე მეტი).[5]

ბოლივიაშ კანონმადვალუ ორგანო რე ჟირპალატიამი პარლამენტი — 36 სენატორი დო 130 მაკათური, გიშმეგორუაფჷნა 5 წანაშ ვადათ.

პოლიტიკური პარტიეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

209 წანაშ ქირსეთუთაშ გიშაგორუეფიშ შედეგეფით:

  • ყარაფი სოციალიზმიშა — მეკვარჩხანე სუა(ევო მორალესიშ დუდალათ), 26 სენატორი, 88 დეპუტატი.
  • პროგრესული გეგმა ბოლივიაშო — მარძგვანცენტრისტული, 10 სენატორი, 37 დეპუტატი
  • ნაციონალური ართობაშ ფრონტი — ცენტრისტული, 3 დეპუტატი
  • სოციალური ალიანსი — ცენტრისტული, 2 დეპუტატი

ბოლივიას ხოლო 6 ლეგალური პარტია რე, ნამუთ ვარე პარლამენტის წჷმორინელინ.

დემოგრაფია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ეკონომიკა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ბოლივია ართ-ართი არძაშე ღარიბი დო ნორკებო გოვითარაფილი ქიანა რე ლათინურ ამერიკას. რინაშ დონე ძალამი დაბალიე. ნოღაშ მახორობაშ 65% დო ოფუტეშ მახორობაშ მეხოლაფირო 90% სიღარიბეშ თანჯაშ თუდო რე. ორენჯი მინიმუმი მეხოლ. $69 დოლარიე . ოფიციალური სტატისტიკათ, 2002 წანას ედპ აკმადგინანდჷ 7,79 მილიარდ დოლარს (883 დოლარი ართ შურ მახორუშა). ედომუშამი დინოხოლენი პროდუქტიშ რდუალაშ ტემპი - 2.75% 2002 წანას დო 1,51% 2001 წანას. 2001 წანას ეკონომიკურო აქტიური მახორობაშ რიცხუ 2.5 მილიონი ადამიერი რდჷ. სართო უმუშალობაშ დონე - 8,5%-იე. ფართას რე გოფაჩილი გვერდი გჷნაკვათაშა დოსაქვარაფა.

ოგალენური ვაჭრობუა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ექსპორეტი — 6,1 მლრდ. დოლარი (2010) — გაზი, სოიო, უგნუმუშებუ ნაფთობი, თუთიაშ მადანი, კალა.

თარი მაჸიდეეფი — ბრაზილია 41 %, ააშ 14 %, იაპონია 6 %.

იმპორტი — 5,0 მლრდ. დოლარი (2010) — ნაფთობპროდუქტეფი, მიკონ-მოკონეფი, ავტომანქანეფი.

თარი მიმაჭირნაფალეფი — ბრაზილია 27 %, არგენტინა 16 %, ააშ 13 %, ჩილე 9 %, პერუ 7 %.

ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სიმონ ბოლივარი

1538 წანას, ინკეფიშ იმპერია ესპანარეფქ ეჭოფეს დო დარცხუეს მუზმარენი დოხორე. თე რეგიონს დოჭყაფუს ჯოხოდ ჩარკასიშ პროვინცია დო მოგვიანაფათ ჟიმოლენი პერუ. კოლონიალურ პერიოდის, ვარჩხილიშ ობადუეფს მუშენდეს ინდიარეფი (პეონეფი), ნამუეფქჷთ ბრელშა მანწყუეს არყაფა ესპანარეფიშ მეხჷ. 300 წანაშ მალობას ბოლივიაშ ტერიტორია ესპანეთიშ კოლონიური იმპერიაშ ნორთი რდჷ. ედომუშამი კოლონიური პერიოდიშ მიმალუობას გჷშკერძაფილო XVI-XVII ოშწანურეფს, ჟიმოლენი პერუ (ბოლივია) ესპანეთიშ კოლონიური იმპერიაშ თარი ეკონომიკური ცენტრი რდჷ ობჟთე ამერიკას. ჟიმოლენი პერუშ ტერიტორიეფიშ დიდი ნორთიქ გეგნაჩჷ ესპანარ კოლონისტეფს. სოციალურ-ეკონომიკური ურთიართალეფს ჟიმოლენი პერუს წჷმარინუანდჷ ჭკორმაჸვენჯური დო ფეოდალური ფორმეფიშ გჷმორინაფა. ინდიარეფი ორჩანას ოლჷმჷდეს კოლონიალისტეფს. არძაშე შანულამი არყაფაქ მოხვადჷ 1780-1781 წანეფს ჯიმალეფ კატარეფიშ დუდალათ, მარა თეშინეშეს მუჭოთ ინდიარეფიშ შხვა გჷშულეფი, კონწარო რდჷ ინოშქირატილი.

1809 წანაშ მესის მოხვადჷ არყაფაქ ჩუკისაკას, ნამუქჷთ ინოშქირატილქ იჸუ. 1824 წანაშ 9 ქირსეთუთას გენერალი ანტონიო ხოსე სუკრეშ არმიაქ აიაკუჩოშ ლჷმას დამარცხჷ ესპანარეფი დო გეგშერსხჷ ბოლივიაშ ტერიტორიეფი. შანულამი რევოლუციური ეტაპო ბოლივიაშ ისტორიას ზოხორინალაშო ლჷმა იკოროცხუ. ართ-ართი ჩინებული მოხანდე ბოლივიაშ გჷმადუდიშულაფარი ლჷმა რდჷ პ.დ. მურილო - რევოლუციური ხუნტაშ დუდმახვენჯი, ნამუთ ასაჯეს არყაფაშ ინოშქირიტუაშ უკული, 1809 წანას. 1824 წანას გჷმადუდიშალაფარი არმიაქ სუკრეშ დუდალათ, სიმონ ბოლივარწკჷმა ართო საბოლოთ დამარცხჷ ესპანეთიშ არმია. 1825 წანაშ მარაშინათუთას კონგრესიქ ჩუკისაკას გაცხადეს ზოხორინელი ქიანაშ, ბოლივიაშ რესპუბლიკაშ გოჭყაფა. თიშ უკული, ქიანას ფშხირას ხვადუდჷ ოურდუმე გინორთინაფეფი, თინეფ შქასიე 1967 წანაშ არყაფა ერნესტო ჩე გევარაშ დუდალათ.

მონძალა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ჩინებული ბოლივიარეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

პრეზიდენტი: ლიდია გეილერ ტეხადა

ოგალენური ურთიართალეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ბოლივიაშ ოგალენური ურთიართალეფს დუდენს ბოლივიაშ ოგალენური საქვარეფიშ სამინისტრო. ტრადიციულო, ბოლივიას ამერიკაშ არძო სახენწჷფოწკჷმა ნორმალური ურთიართალეფი უღჷდ,ჩილეშ მოხ. ბოლივია გოეროშ დო მუზმარენი შხვა ორგანიზაციაშ დო ვარი პროგრამაშ მაკათურიე, თენეფიე: ამერიკაშ სახენწჷფოეფიშ ორგანიზაცია (OAS), ანდეფიშ ჯარალუა, INTELSAT, უგინორინალუობაშ ყარაფი, ოპარლამენტეფშქაშე რსხუ, ლათინური ამერიკაშ ინტეგრაციაშ ორგანიზაცია (ALADI), მოსოფელიშ ოვაჭარე ორგანიზაცია, ოერეფოშქაშე ურთიართმოხვარაშ აკოპიჯაფა, მერკოსური (MERCOSUR) დო URUPABOL (ურუგვაი, პარაგვაი, ბოლივია. დირსხუ 1993 წანას).

აკოანჯარაფილი ნძალეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

მახორობა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

თარი სტატია: ბოლივიაშ მახორობა.
თარი სტატია: ბოლივიარეფი.

მახორობაშ მუდანობა — 10,5 მლნ (2013 წანაშ ფასებათ).

წანმოწანური ძინა — 1,7% (მოკათალა — 3,1 ჩჷქჷჩქ ართ ოსურშა).

თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 64 წანა ქომოლკათეფს, 70 - ოსურკათეფს.

ეთნო-რასობური აკოდგინალუა — ინდიარეფი 55% (უმენტაშო კეჩუა დო აიმარა), მეტისეფი 30%, ჩეკანამეფი 15%.

ნინეფი — 37 ოფიციალური სახენწჷფო ნინა[6] (მოსოფელს მაართა აბანსიე მუდანობაშ მეჯინათ): აიმარა 22%, კეჩუა 32%, ესპანური 44%; შხვა ნინეფი 2%.

რელიგიეფი — კათოლიკეფი 59%, პროტესტანტეფი (ევანგელიური მეთოდისტეფი, ღორონთიშ ასამბლეა დო შხვ.) 11%, ათეისტეფი დო აგნოსტიკეფი 12%, ინკანიზმი 15%, ბუდიზმი დო შხვა 3%.

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 93% ქომოლკათა, 81% ოსურკათა (2001 წანაშ ეჭარუათ); 97,5% ქომოლკათა, 92,5% ოსურკათა (2012 წანაშ ეჭარუათ)[7].

თაშნეშე ქოძირით[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

  1. ↑ Bolivia. World Gazetteer. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 19 January 2013-ს. კითხირიშ თარიღი: 7 January 2010.
  2. ↑ 2.0 2.1 Bolivia. International Monetary Fund. კითხირიშ თარიღი: 17 April 2012.
  3. ↑ WHO | Bolivia (Plurinational State of). Who.int (11 May 2010). კითხირიშ თარიღი: 30 August 2010.
  4. ↑ UNdata | country profile | Bolivia (Plurinational State of). United Nations (14 November 1945). კითხირიშ თარიღი: 30 August 2010.
  5. ↑ ბოლივიას, ევო მორალესიქ გიშაგორუეფს გჷმორჯგინელო გიშელჷ
  6. ↑ Artículo 5, Parágrafo I. de la Constitución Política del Estado de Bolivia(ესპ.)
  7. ↑ Образование в Боливииთარგი:PDFlink

რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/w/index.php?title=ბოლივია&oldid=221586"-შე