Heb je nou al een vriend?

'Voor seks heb je geen man nodig', zegt Alida. Onlangs ging ze met een vriendin naar seksshop Christine le Duc om een vibrator te kopen. "Ik vond het wel gênant op mijn vijfenzeventigste, maar gelukkig was er een heel aardige verkoopster." Alida besloot 26 jaar geleden, na een intens huwelijk, te scheiden. "Ik vind het een zegen dat ik geen rekening hoef te houden met een man thuis", zegt ze.

Alida is officieel single, maar ze beantwoordt niet aan het standaardbeeld dat de maatschappij doorgaans heeft van de single vrouw. Die wordt óf gezien als cocktaildrinkende happy single met een leven vol spanning en avontuur, óf ze wordt uitgemaakt voor dolende, eenzame ziel die wanhopig op zoek is naar een man. En dat is te zwart-wit gedacht, blijkt uit het boek 'Niet alleen maar single', dat vandaag verschijnt.

In Nederland zijn 2,7 miljoen mensen alleenstaand, van wie iets meer dan de helft vrouw is. Sociaal-psycholoog Maarten Berg van de Universiteit van Amsterdam en psycholoog en gedragskundige Wanda Klein onderzochten hoe single vrouwen in het leven staan en hoe anderen naar hen kijken. Ze ondervroegen 600 vrouwen van verschillende leeftijden, met of zonder vaste relatie. En wat bleek: er zijn meer vrouwen die - zoals Alida - niet beantwoorden aan het imago van de single vrouw. Klein: "De happy single en de ongelukkige, ouwe vrijster zijn karikaturen die geen recht doen aan de grote diversiteit tussen single vrouwen. Iemand kan vrijgevochten zijn en wisselende contacten hebben, maar kan tegelijkertijd momenten van eenzaamheid hebben en behoefte aan intimiteit voelen die een langdurige relatie kan bieden."

Respondent Eva (26) verwoordt het zo: "Ik ben tevreden met mijn leven zoals het nu is. Een enkele keer vraag je je wel af of je blij bent, wanneer je alleen thuiskomt. Je wilt iemand die er voor je is, tegen wie je aan kunt hangen. Maar dat is een momentopname, want mijn leven is nu heel spannend. Ik onderneem veel, heb scharrels. Misschien is mijn huidige leven een reactie op mijn relatie, toen het allemaal wat ingedut was."

Alleenstaande vrouwen zien wel degelijk voordelen van het single-zijn. Ze kunnen ieder moment gaan en staan waar ze willen, hoeven geen verantwoording af te leggen aan een partner, hebben meer seksuele vrijheid en zijn voltijds beschikbaar voor hun carrière. De meesten zijn er ook van doordrongen dat een relatie niet alleen leuk is, maar ook een bron kan zijn van conflicten, stress en verdriet. Sommige vrouwen kiezen er bewust voor in een bepaalde levensfase single te zijn, bijvoorbeeld om zichzelf beter te leren kennen of om bij te komen van een vorige relatie, of om meer tijd te hebben voor andere dingen, zoals werk of studie. En omdat vrouwen tegenwoordig economisch steeds zelfstandiger worden, kunnen zij zich die vrijheid permitteren.

Toch vindt 62 procent van de single vrouwen hun imago slechter dan dat van vrouwen met een relatie. En volgens de onderzoekers verbeelden ze zich dit niet, want ook de buitenwereld is van mening dat single vrouwen een slechter imago hebben. Zo ziet een kwart van de vrouwen met een relatie geen enkel positief aspect aan een leven zonder vaste partner. Hier zit volgens Berg een element in van wat Helen Fielding in haar Bridget Jones' Diary smug married noemt, een zelfvoldane en arrogante houding. "Door te ontkennen dat het leven als single positieve kanten heeft, geven ze zichzelf een schouderklopje. Ze zeggen daarmee: wij hebben het wél goed voor elkaar."

Maar die zelfvoldane houding verklaart de vooroordelen over single vrouwen maar ten dele. Volgens Klein is er sprake van een hardnekkig imagoprobleem dat voortkomt uit de traditie dat vrouwen een man en kinderen horen te hebben. In de jaren vijftig was een werkende vrouw die ging trouwen verplicht om haar ontslag in te dienen. Daarmee stond haar leven in dienst van het gezin. Ongetrouwde vrouwen die wel werkten (verpleegsters of onderwijzeressen) woonden soms in speciale appartementen, de 'hunkerbunkers', zo genoemd omdat werd aangenomen dat deze vrouwen hunkerden naar een man. Het was voor een alleenstaande ook moeilijk om vrienden te hebben; vriendschappen werden vooral tussen koppels gesloten.

Sinds de jaren vijftig is er veel veranderd. Alleenstaanden vormen geen uitzondering meer, andere leefstijlen dan het huisje-boompje-beestje zijn meer geaccepteerd. Onder invloed van vrouwenbladen en tv-series als Sex and the City heeft het imago van de single vrouw een oppepper gekregen. Singles worden meer en meer gepresenteerd als hippe, zelfbewuste en succesvolle vrouwen die vaak, zonder medelijden op te wekken, op zoek zijn naar Mister Right, maar ook eenzame momenten kennen.

"Toch hebben we de traditie nog niet helemaal afgeschud", zegt Berg. "Zo zie je dat vrouwen veel relationeler zijn ingesteld dan mannen. Kijk maar hoe een vrouw zich voorstelt bij een tv-spelletje: 'Ik ben Ans, 42 jaar, heb een man en twee kinderen. Een man ontleent zijn identiteit veel meer aan zijn werk en zegt: 'Ik ben Bert en ik werk bij een grote bank'."

Waar single mannen vaak worden gezien als vrolijke flierefluiters die geen uitleg zijn verschuldigd over hun vrijgezellenleven, zeggen veel single vrouwen zich voortdurend te moeten verantwoorden tegenover familie, vrienden, kennissen en soms volslagen onbekenden.

Een vrouw van 22 die anoniem wil blijven zegt: "Niet alleen familie vraagt elke keer of ik al een vriend heb, ook vrienden van mijn ouders, kennissen en zelfs docenten! En meteen. Dus het is: Hoi, heb je al een vriend? Ik moet telkens zeggen dat ik nog steeds geen vriend heb. Dan vragen ze waarom niet. Als ik wel een vriend zou hebben, dan zouden ze toch ook niet vragen: hoe verliefd ben je op hem? Heb je vaak seks? Mensen snappen gewoon niet dat het heel persoonlijke vragen zijn."

Ruim driekwart van de single vrouwen zegt door dit soort vragen wel eens te denken dat er iets mis is met ze. Sommigen voelden zich achtergesteld of gediscrimineerd. Een onderwijzer vertelde dat ze altijd de pineut was omdat zij op ouderavonden vroeger moest komen om koffie te zetten, zodat andere juffen rustig met hun gezin konden eten. Ook reageerde een vrouw fel op de éénpersoonstoeslag die zij betaalde in een hotel. Ze voelde zich dubbel gepakt: "Je neemt al een hoge drempel door alleen op vakantie te gaan en dan moet je er ook nog extra voor betalen."

Wat 'Niet alleen maar single' overduidelijk maakt, is dat single vrouwen er zijn in verschillende soorten en maten. Ze zijn niet allemaal een happy single of ouwe vrijster. Zo zijn er single moeders die volgens Berg de grootste moeilijkheden ervaren als single. "Ze zijn heel gelukkig met hun kinderen, maar ze voelen de verantwoordelijkheid voor het kind en het idee er helemaal alleen voor te staan als een enorme druk. Ze kunnen minder gaan en staan waar ze willen en hebben bovendien het idee dat een kind mannen afschrikt."

Oudere single vrouwen, zoals Alida, hebben daarentegen weinig te klagen. Berg: "Ze hebben zich een leven lang aangepast aan hun man. Als die man er niet meer is, denken ze vaak: nu ben ik aan de beurt. Ze willen vaak wel een latrelatie, maar niet meer samenwonen." Opvallend is dat veel oudere vrouwen ook geen moeite hebben met one-night-stands. Zo zei een vrouw van 63: "Met internet kun je nu makkelijker seks regelen dan een pizza bestellen."

Er is in elk geval één element van het clichébeeld dat wel klopt: uiteindelijk willen bijna alle single vrouwen (94,4 procent) vroeg of laat een man. Berg: "Daarvoor zijn verschillende redenen: ze voelen zich eenzaam of ongeliefd, ze missen intimiteit, vinden het moeilijk dat ze niet kunnen overleggen of vinden het gewoon ongezellig om alleen te zijn."

'Ooit wil ik trouwen, maar ik ga niet op zoek: laat hem maar komen'

Mary Bekmy (33) uit Den Haag, werkt in de modebranche en is sinds twee jaar single.

"Er zijn vrouwen die niet alleen kunnen zijn. Die gaan van de ene relatie naar de andere. Zo ben ik niet. Ik vind dat ik met al mijn vrijheid een ideale levensstijl heb. Sommige mensen met een relatie zijn jaloers op me, dat ik zo kan leven. Als ik een relatie zou hebben, zou ik mezelf niet wegcijferen voor die man.

"Ik heb een gekke tante in Amerika en die vraagt altijd 'When am I gonna see the big wedding?' Ik moet daar erg om lachen en zeg dan dat ik er nog niet klaar voor ben. Ik kom uit Brits Guyana. Daar zijn ze heel traditioneel en katholiek. Iedereen is daar op jonge leeftijd al getrouwd en heeft kinderen. Als ik daar naar toe zou gaan op vakantie zouden ze het geloof ik wel raar vinden dat ik single ben.

"Mijn ouders zijn gescheiden. Mijn moeder was 16 toen ze mij kreeg. Nu woon ik in een ander land, in een andere cultuur. Ik vind dat zij niet van mij kunnen verwachten dat ik ga trouwen. Ooit wil ik dat wel, maar ik ga niet op zoek. Laat hem maar komen."

'Toen mijn relatie voorbij was, kreeg ik te horen: Ik snap niet dat jij nog alleen bent'

Ana Karadarevic (31) uit Amsterdam, is freelance journalist en sinds drie jaar single

"Ik geloof niet dat mensen mij zielig vinden omdat ik single ben. Dat ik even geen partner heb, snappen mensen van mijn leeftijd wel. Bij ouderen heb ik soms wel wat uit te leggen, want die denken soms dat ik egocentrisch ben en heel wild en hedonistisch leef, alleen omdat ik geen man en geen kinderen heb. Dan zeg ik: het valt best mee hoor, er is niet zoveel seks, drugs en rock & roll.

"Ik heb hiervoor tien jaar een vaste relatie gehad. Toen die voorbij was, kreeg ik al heel snel te horen: 'Ik snap niet dat jij nog alleen bent'. Dat vonden ze raar omdat ik niet bepaald lelijk ben en makkelijk contact maak. Toch is zo'n reactie vreemd, alsof singles per definitie een soort holbewoners zijn.

"Als je iets vervelends meemaakt, is het naar om alleen te zijn. Onlangs is mijn moeder overleden. Ik kreeg veel steun van vrienden, maar 's avonds was ik toch weer alleen. Je ligt alleen in bed en er is niemand die je vasthoudt.

"De makke van deze tijd is dat je niet per se een relatie hoeft te hebben. Ik kan goed voor mezelf zorgen, maar als er een leuk iemand is, prima. Graag zelfs. Uiteindelijk wil ik wel met iemand een leven opbouwen. Hoge eisen heb ik niet, al vind ik fysieke aantrekkingskracht wel belangrijk. Hij hoeft niet hoogopgeleid te zijn, maar ik wil wel over meer met hem kunnen praten dan alleen voetbal."

Advies aan single vrouwen: laat players links liggen
Waar heeft een single de grootste kans de liefde van haar leven tegen het lijf te lopen? In de Albert Heijn, voor het vriesvak om precies te zijn. En dan wel om acht uur 's avonds; als alle gezinnetjes hun boodschappen hebben gedaan en alleenstaanden na het overwerken een kant-en-klaar maaltijd in hun wagentje mikken. Maar er zijn meer mogelijkheden. Want degene die de ware niet spontaan tegenkomt, kan ook altijd nog een zoektocht beginnen via internet, single-feesten of een vakantie voor alleenstaanden. Kansen genoeg dus om de perfecte match te vinden, ook al dient die zich soms pas aan na eindeloos daten, scharrelen en de nodige teleurstellingen.

'Niet alleen maar single' is uitdrukkelijk geen zelfhulpboek, zeggen Maarten Berg en Wanda Klein. Toch schromen de auteurs niet enkele tips te geven aan single vrouwen. Een daarvan is dat single vrouwen minder afwachtend zouden moeten zijn.

Berg: "Verreweg de meeste singles die wij ondervroegen blijken heel passief en bang voor afwijzing. Maar vrouwen die wel eens een blauwtje lopen, blijken niet ongelukkiger te zijn."

Ook zouden veel single vrouwen het zichzelf onnodig moeilijk maken. Klein: "Behoorlijk wat vrouwen vallen op players (foute mannen die zich niet willen binden) of op uitgesproken tegenpolen. De kans is klein dat het met dergelijke mannen iets wordt." Ook zeggen singles dat er niet genoeg leuke single mannen zijn en blijven ze maar wachten op de perfecte man. "Een te idealistische benadering van de liefde kan ertoe leiden dat geen enkele man goed genoeg is", zegt Klein. Maar dit betekent volgens haar niet dat singles al hun eisen overboord moeten zetten. "Sommige eisen scheppen alleen betere kansen op een gelukkig liefdesleven dan andere."