İçeriğe atla

Ayas Mehmed Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎Dış bağlantılar: Türkçeleştirme, değiştirildi: {{En icon}} → {{İng}} AWB ile
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.816.255 değişiklik
k Ulam güncellendi
 
(26 kullanıcı tarafından yapılan 35 ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
{{Makam sahibi bilgi kutusu
{{Makam sahibi bilgi kutusu
|isim = Ayas Mehmed Paşa
| isim = Ayas Mehmed Paşa
|resim =
| resim = Ayas Mehmed Paşa Mezar Taşı.jpg
|makam = [[Osmanlı Sadrazamı]]
| makam = [[Osmanlı Sadrazamı]]
|dönembaşı = 14 Mart 1536
| dönembaşı = 14 Mart 1536
|dönemsonu = 13 Temmuz 1539
| dönemsonu = 13 Temmuz 1539
|hükümdar = [[I. Süleyman]]
| hükümdar = [[I. Süleyman]]
|öncegelen = [[Pargalı İbrahim Paşa]]
| öncegelen = [[Pargalı İbrahim Paşa]]
|sonragelen = [[Lütfi Paşa]]
| sonragelen = [[Lütfi Paşa]]
|doğum_tarihi =
| doğum_tarihi = 1483
|doğum_yeri = [[Avlonya]]
| doğum_yeri = [[Avlonya]]
|ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi|1539|7|13}}
| ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi|1539|7|13}}
|ölüm_yeri = [[İstanbul]]
| ölüm_yeri = [[İstanbul]]
⚫
| resim_başlığı = Ayas Mehmed Paşa'nın Eyüp'teki mezar taşı.
}}
}}
'''Ayas Mehmet Paşa''' (veya '''Ayas Paşa''') (d. 1483, Avlonya - ö. 13 Temmuz 1539, [[İstanbul]]), [[I. Süleyman]] saltanatı döneminde 14 Mart 1536-13 Temmuz 1539 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.
'''Ayas Mehmet Paşa''' veya '''Ayas Paşa''' (1483, Avlonya - 13 Temmuz 1539, [[İstanbul]]), [[I. Süleyman]] saltanatı döneminde 14 Mart 1536-13 Temmuz 1539 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Farklı yıllarda [[Anadolu Eyaleti|Anadolu]], [[Rumeli Eyaleti|Rumeli]] ve [[Şam Eyaleti|Şam]] Beylerbeyi'dir. [[Ferhad Paşa]] ile birlikte [[Canberdi Gazâlî İsyanı]]'nı bastırdı.

⚫
[[Dosya: Ayas Mehmed Paşa Mezar Taşı.jpg|thumb|right|240px|Ayas Mehmed Paşa'nın Eyüp'teki mezar taşı.]]


==Hayatı==
==Hayatı==
Ayas Mehmed Paşa [[Avlonya]]'da doğmuştur.<ref name="yaşamyapıt">Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9</ref> Babası [[İşkodra]]lı, annesi [[Avlonya]]lı idi. Bazı kayıtlardan babasının, 1522'den sonraki bir tarihte [[İslamiyet]]i kabul ederek Mehmed adını aldığı anlaşılmaktadır.<ref name="yaşamyapıt"/>
Ayas Mehmed Paşa [[Avlonya]]'da doğdu.<ref name="yaşamyapıt">Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9</ref> Babası [[İşkodra]]lı, annesi [[Avlonya]]lı idi. Bazı kayıtlardan babasının, 1522'den sonraki bir tarihte [[İslam]]iyeti kabul ederek Mehmed adını aldığı anlaşılmaktadır.<ref name="yaşamyapıt"/>


Ayas Mehmed Paşa devşirme olarak saraya alındı. [[Yavuz Sultan Selim]] zamanına kadar [[Enderun]]'da eğitim gördü. Yavuz Sultan Selim'in İran seferine katıldı. 23 Ağustos 1514 [[Çaldıran Savaşı]]'nda bulundu. 1515'de Memlukluleri tutan [[Dulkadiroğulları]] beyi [[Alaüddevle Bozkurt Bey]] üzerine yapılan [[Hadım Sinan Paşa]] komutasındaki sefere katıldı.<ref name="encycislam">"Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938.)''Encyclopaedia of Islam'', Leiden:Brill Publishers.</ref> 1516 ve 1517'de [[Yavuz Sultan Selim]]'in Mısır Seferi'ne de katıldı. Bu seferde iken 1517'de [[Yeniçeri Ağası|yeniçeri ağalığı]] görevine getirildi. 1517'de [[Ridaniye Savaşı]] ve Kahire'nin ele geçirilip sonradan [[Tomanbay]]'ın yaptığı hücumlara karşı koymada ve onun yakalanmasında büyük katkısı oldu.<ref name="encycislam"/> 1519'da [[Kastamonu]] sancakbeyliği görevine getirildi. 1520'de [[Anadolu]] beylerbeyi görevine getirildi. Bu görevde iken Suriye'de [[Canberdi Gazali İsyanı]]'nı bastırmak için Anadolu eyaleti askeri başında Suriye'ye gönderildi.<ref name="encycislam"/> Bu isyanın bastırılmasından sonra Mart 1521'de [[Şam]] beylerbeyliğine atandı. Bu görevden sonra [[Rumeli]] beylerbeyi oldu. Yeteneği sebebiyle İstanbul'a kubbealtı veziri olarak getirilerek 1523'te üçüncü vezir, daha sonra ikinci vezir tayin edildi.<ref name="sicilliosmani">Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.I s.446-447 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoft]</ref>
Ayas Mehmed Paşa devşirme olarak saraya alındı. [[Yavuz Sultan Selim]] zamanına kadar [[Enderun]]'da eğitim gördü. Yavuz Sultan Selim'in İran seferine katıldı. 23 Ağustos 1514 [[Çaldıran Muharebesi]]'nde bulundu. 1515'te Memlukluleri tutan [[Dulkadiroğulları]] beyi [[Alaüddevle Bozkurt Bey]] üzerine yapılan [[Hadım Sinan Paşa]] komutasındaki sefere katıldı.<ref name="encycislam">"Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938.)''Encyclopaedia of Islam'', Leiden:Brill Publishers.</ref> 1516 ve 1517'de [[Yavuz Sultan Selim]]'in Mısır Seferi'ne de katıldı. Bu seferde iken 1517'de [[Yeniçeri Ağası|yeniçeri ağalığı]] görevine getirildi. 1517'de [[Ridaniye Savaşı]] ve Kahire'nin ele geçirilip sonradan [[Tomanbay]]'ın yaptığı hücumlara karşı koymada ve onun yakalanmasında büyük katkısı oldu.<ref name="encycislam"/> 1519'da [[Kastamonu]] sancakbeyliği görevine getirildi. 1520'de [[Anadolu]] beylerbeyi görevine getirildi. Bu görevde iken Suriye'de [[Canberdi Gazâlî İsyanı]]'nı bastırmak için Anadolu eyaleti askeri başında Suriye'ye gönderildi.<ref name="encycislam"/> Bu isyanın bastırılmasından sonra Mart 1521'de [[Şam]] beylerbeyliğine atandı. Bu görevden sonra [[Rumeli]] beylerbeyi oldu. Yeteneği sebebiyle İstanbul'a kubbealtı veziri olarak getirilerek 1523'te üçüncü vezir, daha sonra ikinci vezir tayin edildi.<ref name="sicilliosmani">Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), ''Sicill-i Osmani'', İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.I s.446-447 [http://archive.org/details/sicilliosmani01sruoft]</ref>


Bu görevindeyken [[Pargalı İbrahim Paşa]]'nın katli üzerine 14 Mart 1536'da vezir-i azamlığa getirildi. 13 Temmuz 1539'da veba hastalığından vefat etti. Ayas Mehmed Paşa'nın kabri [[Eyüp]]'te bulunmaktadır.<ref name="yaşamyapıt"/>
Bu görevindeyken [[Pargalı İbrahim Paşa]]'nın katli üzerine 14 Mart 1536'da vezir-i azamlığa getirildi. 13 Temmuz 1539'da veba hastalığından öldü. Ayas Mehmed Paşa'nın kabri [[Eyüpsultan]]'da bulunmaktadır.<ref name="yaşamyapıt"/> 1539 tarihli ve baldaken formda tasarlanan Ayas Mehmed Paşa Türbesi Mimar Sinan’ın mimarbaşı olur olmaz inşa ettiği ilk uygulamadır.<ref>Suphi Saatçi, [https://docplayer.biz.tr/106934173-Dusunen-sehir-mart-2018-sayi-5-ucretsizdir-yerel-sureli-yayin-issn-e-issn.html "Sinan ve Türbe Mimarisi"], Düşünen Şehir Dergisi, Mart, 2018, Sayı.5, s.68.</ref> Türbe, Eyüp Sultan Camii’nin haziresindedir.


==Değerlendirme==
==Değerlendirme==
Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir:<ref name="sicilliosmani"/>
Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir:<ref name="sicilliosmani"/> Akıllı ve adaletli ise de tedbirsizdi. Çok hayratı vardır.
⚫
Günümüz Osmanlı kişileri hakkında önemli bir biyografi eserinde ise şu değerlendirilme yapılmıştır:<ref name="yaşamyapıt"/> Akıllı ve hükûmet işlerinde mutedil bir kimse olmakla birlikte, silik bir şahsiyete sahip(ti). Ayas Mehmed Paşa'nın kadınlara düşkünlüğü bilinmektedir. Konağında bir defa kırk beşik sallandığı ve "Ayas Paşa karakola çıktı" deyimine sebep olduğu ifade edilmiştir. Vefatının ardından geride 20 civarında kız ve erkek çocuk bıraktığı belirtilmektedir.<ref name="sicilliosmani"/>
<blockquote>
Akıllı ve adaletli ise de tedbirsizdi. Çok hayratı vardır.
</blockquote>
Günümüz Osmanlı kişileri hakkında önemli bir biyografi eserinde ise şu değerlendirilme yapılmıştır:<ref name="yaşamyapıt"/>
<blockquote>
Akıllı ve hükümet işlerinde mutedil bir kimse olmakla birlikte, silik bir şahsiyete sahip(ti).
</blockquote>

⚫
Ayas Mehmed Paşa'nın kadınlara düşkünlüğü bilinmektedir. Konağında bir defa kırk beşik sallandığı ve "Ayas Paşa karakola çıktı" deyimine sebep olduğu ifade edilmiştir. Vefatının ardından geride 20 civarında kız ve erkek çocuk bıraktığı belirtilmektedir.<ref name="sicilliosmani"/>


==Popüler kültürdeki yeri==
==Popüler kültürdeki yeri==
2011 yapımı Türk televizyon dizisi [[Muhteşem Yüzyıl]]'da Ayas Mehmet Paşa'yı, oyuncu [[Fehmi Karaarslan]] canlandırmıştır.
*2011 yapımı Türk televizyon dizisi [[Muhteşem Yüzyıl]]'da [[Fehmi Karaarslan]] tarafından canlandırmıştır.
*2022 yapımı Türk televizyon dizisi [[Barbaros Hayreddin: Sultanın Fermanı]] dizisinde [[Yılmaz Meydaneri]] tarafından canlandırılmaktadır.


==Eserleri==
==Eserleri==
45. satır: 37. satır:


==Kaynakça==
==Kaynakça==
{{Kaynakça}}
{{kaynakça}}


==Dış bağlantılar==
==Dış bağlantılar==
51. satır: 43. satır:
* Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9
* Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9
* Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) ''Osmanlı Devlet Erkânı'', İstanbul:Türkiye Yayınevi.
* Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) ''Osmanlı Devlet Erkânı'', İstanbul:Türkiye Yayınevi.
* Kütükoğlu, Bekir (1991), "Ayas Paşa", ''Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi Cilt:4 Say.:202-203''; Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Online:[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c04/c040154.pdf]
* [[Bekir Kütükoğlu|Kütükoğlu, Bekir]] (1991), "Ayas Paşa", ''Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi Cilt:4 Say.:202-203''; Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Online:[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c04/c040154.pdf] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161127220030/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c04/c040154.pdf |tarih=27 Kasım 2016 }}
* Parry, V.J., "Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938) ''[[Encyclopaedia of Islam]] Cilt:I say.:7779-780'', Leiden:Brill Publishers {{İng}}
* Parry, V.J., "Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938) ''Encyclopaedia of Islam Cilt:I say.:7779-780'', Leiden:Brill Publishers {{İng}}


{{başlangıç kutusu}}
{{başlangıç kutusu}}
{{s-off}}
{{s-off}}
{{sıra kutusu| önce= [[Pargalı İbrahim Paşa]] | başlık= [[Yükseliş dönemi Osmanlı sadrazamları listesi|Osmanlı Sadrazamı]] | yıllar= 14 Mart 1536 - 13 Temmuz 1539| sonra= [[Lütfi Paşa]] }}
{{sıra kutusu| önce= [[Pargalı İbrahim Paşa]] | başlık= [[Dosya:Sadrazamlik-nisanlari.svg|40px]] <br> [[Yükseliş dönemi Osmanlı sadrazamları listesi|Osmanlı Sadrazamı]] | yıllar= 14 Mart 1536 - 13 Temmuz 1539| sonra= [[Lütfi Paşa]] }}
{{bitiş kutusu}}
{{bitiş kutusu}}


{{I. Süleyman dönemi}}
{{I. Süleyman dönemi}}
{{Osmanlı sadrazamları}}
{{Osmanlı sadrazamları}}
{{Otorite kontrolü}}


[[Kategori:1483 doğumlular]]
[[Kategori:1539 yılında ölenler]]
[[Kategori:1539 yılında ölenler]]
[[Kategori:Osmanlı sadrazamları]]
[[Kategori:Osmanlı paşaları]]
[[Kategori:Vebadan ölenler]]
[[Kategori:16. yüzyılda vebadan ölenler]]
[[Kategori:16. yüzyılda Osmanlılar]]
[[Kategori:İstanbul ilinde enfeksiyon hastalıklarından ölenler]]
[[Kategori:İstanbul'da ölenler]]
[[Kategori:Eyüpsultan Mezarlığı'na defnedilenler]]
[[Kategori:İstanbul'da defnedilenler]]
[[Kategori:I. Süleyman'ın sadrazamları]]
[[Kategori:Eyüp Sultan Mezarlığı'na defnedilenler]]
[[Kategori:Osmanlı Şam valileri]]
[[Kategori:Doğum tarihi bilinmeyenler]]
[[Kategori:Türkiye'de enfeksiyon hastalıklarından ölenler]]

14.23, 22 Haziran 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.

Ayas Mehmed Paşa
Ayas Mehmed Paşa'nın Eyüp'teki mezar taşı.
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
14 Mart 1536 - 13 Temmuz 1539
Hükümdar I. Süleyman
Yerine geldiği Pargalı İbrahim Paşa
Yerine gelen Lütfi Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum 1483
Avlonya
Ölüm 13 Temmuz 1539
İstanbul

Ayas Mehmet Paşa veya Ayas Paşa (1483, Avlonya - 13 Temmuz 1539, İstanbul), I. Süleyman saltanatı döneminde 14 Mart 1536-13 Temmuz 1539 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Farklı yıllarda Anadolu, Rumeli ve Şam Beylerbeyi'dir. Ferhad Paşa ile birlikte Canberdi Gazâlî İsyanı'nı bastırdı.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayas Mehmed Paşa Avlonya'da doğdu.[1] Babası İşkodralı, annesi Avlonyalı idi. Bazı kayıtlardan babasının, 1522'den sonraki bir tarihte İslamiyeti kabul ederek Mehmed adını aldığı anlaşılmaktadır.[1]

Ayas Mehmed Paşa devşirme olarak saraya alındı. Yavuz Sultan Selim zamanına kadar Enderun'da eğitim gördü. Yavuz Sultan Selim'in İran seferine katıldı. 23 Ağustos 1514 Çaldıran Muharebesi'nde bulundu. 1515'te Memlukluleri tutan Dulkadiroğulları beyi Alaüddevle Bozkurt Bey üzerine yapılan Hadım Sinan Paşa komutasındaki sefere katıldı.[2] 1516 ve 1517'de Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi'ne de katıldı. Bu seferde iken 1517'de yeniçeri ağalığı görevine getirildi. 1517'de Ridaniye Savaşı ve Kahire'nin ele geçirilip sonradan Tomanbay'ın yaptığı hücumlara karşı koymada ve onun yakalanmasında büyük katkısı oldu.[2] 1519'da Kastamonu sancakbeyliği görevine getirildi. 1520'de Anadolu beylerbeyi görevine getirildi. Bu görevde iken Suriye'de Canberdi Gazâlî İsyanı'nı bastırmak için Anadolu eyaleti askeri başında Suriye'ye gönderildi.[2] Bu isyanın bastırılmasından sonra Mart 1521'de Şam beylerbeyliğine atandı. Bu görevden sonra Rumeli beylerbeyi oldu. Yeteneği sebebiyle İstanbul'a kubbealtı veziri olarak getirilerek 1523'te üçüncü vezir, daha sonra ikinci vezir tayin edildi.[3]

Bu görevindeyken Pargalı İbrahim Paşa'nın katli üzerine 14 Mart 1536'da vezir-i azamlığa getirildi. 13 Temmuz 1539'da veba hastalığından öldü. Ayas Mehmed Paşa'nın kabri Eyüpsultan'da bulunmaktadır.[1] 1539 tarihli ve baldaken formda tasarlanan Ayas Mehmed Paşa Türbesi Mimar Sinan’ın mimarbaşı olur olmaz inşa ettiği ilk uygulamadır.[4] Türbe, Eyüp Sultan Camii’nin haziresindedir.

Değerlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirilmektedir:[3] Akıllı ve adaletli ise de tedbirsizdi. Çok hayratı vardır. Günümüz Osmanlı kişileri hakkında önemli bir biyografi eserinde ise şu değerlendirilme yapılmıştır:[1] Akıllı ve hükûmet işlerinde mutedil bir kimse olmakla birlikte, silik bir şahsiyete sahip(ti). Ayas Mehmed Paşa'nın kadınlara düşkünlüğü bilinmektedir. Konağında bir defa kırk beşik sallandığı ve "Ayas Paşa karakola çıktı" deyimine sebep olduğu ifade edilmiştir. Vefatının ardından geride 20 civarında kız ve erkek çocuk bıraktığı belirtilmektedir.[3]

Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Beyoğlu, İstanbul'daki (Ayaspaşa) semti Ayas Mehmet Paşa'nın konağının bulunduğu semt olduğu için ismini taşımaktadır.

Tekirdağ Saray ilçesinde kendisi tarafından Ayaspaşa Camii'ni inşa ettirmiştir, yine bu ilçe de caminin bulunduğu mahalle Ayaspaşa Mahallesi ismini taşır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9
  2. ^ a b c "Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938.)Encyclopaedia of Islam, Leiden:Brill Publishers.
  3. ^ a b c Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.I s.446-447 [1]
  4. ^ Suphi Saatçi, "Sinan ve Türbe Mimarisi", Düşünen Şehir Dergisi, Mart, 2018, Sayı.5, s.68.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.I s.446-447 [2]
  • Alper, Ömer Mahir "Ayas Mehmed Paşa" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.272 ISBN 975-08-0072-9
  • Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
  • Kütükoğlu, Bekir (1991), "Ayas Paşa", Türkiye Diyanet Vakfi İslam Ansiklopedisi Cilt:4 Say.:202-203; Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Online:[3] 27 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Parry, V.J., "Ayās Paşa", M.Th.Houtsma et al (ed) (1913-1938) Encyclopaedia of Islam Cilt:I say.:7779-780, Leiden:Brill Publishers (İngilizce)
Siyasi görevi
Önce gelen:
Pargalı İbrahim Paşa
Osmanlı Sadrazamı
14 Mart 1536 - 13 Temmuz 1539 		Sonra gelen:
Lütfi Paşa
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ayas_Mehmed_Paşa&oldid=33346864" sayfasından alınmıştır